JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA HOTUBA YA WAZIRI WA MAENDELEO YA MIFUGO NA UVUVI, MHESHIMIWA DKT. DAVID MATHAYO DAVID (MB), AKIWASILISHA BUNGENI MAKADIRIO YA MAPATO NA MATUMIZI YA FEDHA KWA MWAKA 2013/2014
Samaki wa chakula na mapambo aina ya Furu Ng;’ombe aina ya Boran aliyenenepeshwa
DODOMA MEI 2013
Waziri wa Maendeleo ya Mifugo na Uvuvi, Mhe. Dkt. David Mathayo David (Mb) akiwa na Mwenyekiti
wa Bodi ya Ushauri wa Wakala wa Maabara ya Veterinari (TVLA) Prof. Uswege Minga baada ya kuweka
Jiwe la Msingi la Taasisi ya uzalishaji chanjo za mifugo, Kibaha.
Mhe. Benedict Ole Nangoro (Mb), Naibu Waziri wa Maendeleo ya Mifugo na Uvuvi akipata maelezo
kuhusu teknolojia ya ukaushaji wa samaki kwa kutumia mionzi ya jua
Mazao ya uvuvi aina ya Kambamiti waliovuliwa Rufiji Bwawa kwa ajili ya ufugaji wa samaki na viumbe wengine kwenye maji, Kingolwira Morogoro
YALIYOMO
1.0 UTANGULIZI ............................................................................. 1
2.0 HALI YA SEKTA ZA MIFUGO NA UVUVI NA CHANGAMOTO ZILIZOPO .................................................................................. 2
Sekta ya Mifugo ........................................................................... 2
Sekta ya Uvuvi ............................................................................ 2
Changamoto ................................................................................ 3
3.0 MAPITIO YA UTEKELEZAJI WA MPANGO WA MWAKA 2012/2013 NA MWELEKEO WA BAJETI YA MWAKA 2013/2014 .................. 4
3.1 UKUSANYAJI WA MAPATO ........................................................ 4
3.2 MATUMIZI YA FEDHA ............................................................... 4
3.3 UBUNIFU NA UTEKELEZAJI WA SERA NA SHERIA ZA SEKTA ... 5
3.4 UENDELEZAJI WA SEKTA YA MIFUGO ..................................... 6
Uzalishaji na Biashara ya Mifugo na Mazao yake............ ..................... 6
Maziwa .............................................................................................................. 6
Nyama - Ng‟ombe, Mbuzi, Kondoo na Nguruwe ..................................... 7
Uzalishaji wa Nyama katika Kampuni ya Ranchi za Taifa (National Ranching Company - NARCO) .................................................................... 7
Kuku .................................................................................................................. 8
Ngozi .................................................................................................................. 8
Matumizi ya Rasilimali za Ardhi, Maji na Malisho kwa Mifugo na Utatuzi wa Migogoro ....................................................................................... 10
Utoaji wa Kifuta Machozi kwa Wafugaji .................................................... 11
3.5 UDHIBITI WA MAGONJWA YA MIFUGO ................................... 11
Maeneo Huru ya Magonjwa ya Mifugo ...................................................... 11
Magonjwa ya Mlipuko .................................................................................... 12
Magonjwa yanayoenezwa na Kupe ............................................................. 13
Mbung‟o na Nagana ........................................................................................ 13
Magonjwa ya Mifugo yanayoambukiza Binadamu ................................. 14
Kichaa cha Mbwa ............................................................................................ 14
Homa ya Bonde la Ufa ................................................................................... 14
Ugonjwa wa Kutupa Mimba na Kifua Kikuu ........................................... 14
Ukaguzi wa Mifugo na Mazao yake ............................................................ 15
Utambuzi, Usajili na Ufuatiliaji wa Mifugo .............................................. 15
3.6 UENDELEZAJI WA SEKTA YA UVUVI ...................................... 15
Uvunaji wa Samaki na Uuzaji wa Mazao ya Uvuvi ................................ 15
Uwezeshaji Wavuvi Wadogo ......................................................................... 16
Ukuzaji wa Viumbe kwenye Maji ................................................................ 16
3.7 UTAFITI, MAFUNZO NA UGANI WA MIFUGO NA UVUVI ........... 17
Taasisi ya Utafiti wa Mifugo Tanzania (TALIRI)....................................... 17
Taasisi ya Utafiti wa Uvuvi Tanzania (TAFIRI) ........................................ 19
Wakala wa Maabara ya Veterinari Tanzania (Tanzania Veterinary Laboratory Agency-TVLA) .............................................................................. 19
Wakala wa Elimu na Mafunzo ya Uvuvi (Fisheries Education and Training Agency - FETA)................................................................................ 20
Wakala wa Vyuo vya Mafunzo ya Mifugo (Livestock Training Agency - LITA) ................................................................................................................... 21
Huduma za Ugani ........................................................................................... 21
3.8 USIMAMIZI WA UBORA WA MAZAO NA HUDUMA ZA MIFUGO NA UVUVI ............................................................................... 22
Bodi ya Nyama Tanzania............................................................................... 22
Bodi ya Maziwa Tanzania.............................................................................. 22
Baraza la Veterinari Tanzania ..................................................................... 23
Udhibiti wa Ubora na Usalama wa Mazao ya Uvuvi .............................. 23
Ukaguzi Viwandani ......................................................................................... 23
Usimamizi wa Masoko na Mialo ya Samaki ............................................. 24
Uthibiti wa Ubora na Usalama wa Mazao ya Uvuvi katika Maabara 24
3.9 USIMAMIZI WA RASILIMALI ZA UVUVI .................................... 24
Udhibiti wa Uvuvi Haramu ........................................................................... 25
Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu ...................................................... 25
Usimamizi wa Uvuvi katika Bahari Kuu ................................................... 26
3.10 MASUALA YA MTAMBUKA....................................................... 27
Uendelezaji Rasilimali Watu ......................................................................... 27
Utawala Bora, Jinsia na Ukimwi ................................................................ 27
Mawasiliano na Elimu kwa Umma ............................................................. 28
Matumizi ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano (TEHAMA) ........... 28
Hifadhi ya Mazingira na Mabadiliko ya Tabianchi ................................. 29
3.11 MAADHIMISHO NA MAKONGAMANO MUHIMU KATIKA SEKTA ZA MIFUGO NA UVUVI ............................................................ 29
4.0 SHUKRANI .............................................................................. 30
5.0 BAJETI KWA MWAKA WA FEDHA 2013/2014 .......................... 32
6.0 VIFUPISHO NA MAJEDWALI
6.1 Vifupisho ....................................................................... 33
6.2 Majedwali ....................................................................... 35
Jedwali Na. 1:Uzalishaji wa Mazao yatokanayo na Mifugo kuanzia 2007/2008 hadi 2012/2013 ................................................... 35
Jedwali Na.2 Viwanda vya Kusindika Maziwa Mwaka 2012/2013 ..... 35
Jedwali Na. 3: Mifugo iliyonenepeshwa mwaka 2010/2011 – 2012/2013 ............................................................................. 36
Jedwali Na. 4: Maeneo yaliyohakikiwa baada ya kutengwa kwa ajili ya ufugaji .................................................................................... 37
Jedwali Na 5: Uzalishaji Hei katika Mashamba ya Serikali mwaka 2012/2013 ............................................................................. 38
Jedwali Na. 6. Miradi ya Maji kwa Mifugo Iliyotengewa Fedha Kupitia DADPs mwaka 2012/2013 ...................................................... 39
Jedwali Na. 7: Majosho Yaliyokarabatiwa na Kujengwa na DADPs/DASIP 2012/2013 ....................................................... 40
Jedwali Na. 8: Hali ya Nguvu ya Uvuvi na Uvunaji wa Samaki mwaka 2011/2012 hadi 2012/2013 .................................................... 41
Jedwali Na. 9: Uuzaji wa samaki na mazao ya uvuvi nje ya nchi mwaka 2012/2013 ............................................................................. 41
Jedwali Na. 10: Uzalishaji wa vifaranga vya samaki mwaka 2012/2013 .............................................................................................. 42
Jedwali Na. 11. Idadi ya Mabwawa ya Ufugaji Samaki mwaka 2012/2013 ............................................................................. 42
Jedwali Na. 12: Utekelezaji wa Mpango wa Unywaji Maziwa Shuleni mwaka 2012/2013 .................................................................. 43
Jedwali Na. 13: Viwanda vya Kuchakata Mazao ya Uvuvi mwaka 2012/2013 ............................................................................. 44
1
HOTUBA YA WAZIRI WA MAENDELEO YA MIFUGO NA UVUVI, MHESHIMIWA DAVID MATHAYO DAVID (MB), AKIWASILISHA BUNGENI MAKADIRIO YA MAPATO NA MATUMIZI YA FEDHA KWA MWAKA 2013/2014
1.0 UTANGULIZI
1. Mheshimiwa Spika, kufuatia taarifa iliyowasilishwa leo hapa Bungeni na Mwenyekiti wa Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Kilimo, Mifugo na Maji, iliyochambua bajeti ya Wizara ya Maendeleo ya Mifugo na Uvuvi, naomba kutoa hoja kwamba Bunge lako Tukufu lipokee, lijadili na kupitisha taarifa ya mapitio ya utekelezaji wa kazi za Wizara kwa mwaka 2012/2013 na mwelekeo wa kazi za Wizara kwa mwaka 2013/2014. Aidha, naliomba Bunge lako Tukufu likubali kupitisha Mpango wa Maendeleo na Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Fedha ya Wizara ya Maendeleo ya Mifugo na Uvuvi kwa mwaka wa fedha 2013/2014.
2. Mheshimiwa Spika, napenda kumpongeza Mheshimiwa Dkt. Jakaya Mrisho Kikwete, Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Mheshimiwa Dkt Mohamed Gharib Bilal, Makamu wa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania na Mheshimiwa Mizengo Kayanza Peter Pinda, Mbunge wa Katavi na Waziri Mkuu wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania kwa jitihada zao za kuongoza, kusimamia na kuendeleza amani, utulivu na uchumi wa nchi yetu.
3. Mheshimiwa Spika, Wizara ilipokea kwa masikitiko makubwa taarifa za kifo cha Mheshimiwa Mbunge mwenzetu; Hayati Salim Hemed Khamis aliyekuwa mbunge wa Chambani. Naungana na Waheshimiwa Wabunge wenzangu, kutoa salamu za rambirambi kwa familia ya marehemu, ndugu na wananchi wa jimbo alilokuwa analiwakilisha. Mwenyezi Mungu aiweke roho ya marehemu mahali pema peponi, Amina. Aidha, naomba nitumie fursa hii kuwakumbuka wananchi wenzetu waliopoteza maisha kutokana na sababu mbalimbali.
4. Mheshimiwa Spika, napenda kuchukua fursa hii kumshukuru Mhe. Profesa Peter Mahamudu Msolla, Mbunge wa Kilolo na Mhe. Said Juma Nkumba, Mbunge wa Sikonge pamoja na wajumbe wote wa Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Kilimo, Mifugo na Maji kwa ushauri, maoni na ushirikiano waliotupatia katika utekelezaji wa majukumu ya Wizara na maandalizi ya bajeti hii. Napenda kulihakikishia Bunge lako Tukufu kwamba Wizara yangu itaendelea kuzingatia ushauri, mapendekezo na maoni ya Kamati na yale yatakayotolewa na Bunge lako Tukufu.
5. Mheshimiwa Spika, naomba kuchukua fursa hii kumpongeza Waziri Mkuu, Mhe. Mizengo Kayanza Peter Pinda, Mbunge wa Katavi kwa hotuba yake nzuri yenye kutoa malengo ya Serikali na mwelekeo wa utendaji wa sekta mbalimbali pamoja na kazi za Serikali kwa mwaka 2013/2014.
2.0 HALI YA SEKTA ZA MIFUGO NA UVUVI NA CHANGAMOTO ZILIZOPO
Sekta ya Mifugo
6. Mheshimiwa Spika, sekta ya mifugo ni moja kati ya sekta zilizopewa umuhimu katika kutekeleza Mkakati wa Kukuza Uchumi na Kupunguza Umasikini Nchini (MKUKUTA II). Mifugo hutoa ajira, lishe, nishati, mbolea na hutumika kama wanyamakazi na benki hai. Baadhi ya mifugo ikiwemo ng‟ombe, mbuzi, kondoo, kuku, nguruwe ni chanzo cha mapato ya haraka wakati wa hali ya ukame na njaa, hususan maeneo ya vijijini. Aidha, mifugo na bidhaa zake huokoa fedha za kigeni ambazo zingetumika kuagiza mazao hayo kutoka nje ya nchi.
7. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012, sekta ya mifugo ilikua kwa asilimia 3.1 ikilinganishwa na asilimia 3.9 mwaka 2011 na kuchangia asilimia 4.6 katika pato la Taifa ikilinganishwa na asilimia 3.7 mwaka 2011. Kulingana na takwimu zilizopo, idadi ya mifugo nchini inafikia ng‟ombe milioni 22.8, mbuzi milioni 15.6 na kondoo milioni 7.0. Pia, wapo kuku wa asili milioni 35.5, kuku wa kisasa milioni 24.5 na nguruwe milioni 2.01. Ulaji wa mazao ya mifugo kulingana na viwango vya Shirika la Chakula na Kilimo la Umoja wa Mataifa (FAO, 2011) ni kilo 50 za nyama, lita 200 za maziwa na mayai 300 kwa mtu kwa mwaka. Kwa upande wa nchi yetu viwango vya ulaji wa mazao hayo kwa sasa ni wastani wa kilo 12 za nyama, lita 45 za maziwa na mayai 75 kwa mtu kwa mwaka.
Sekta ya Uvuvi
8. Mheshimiwa Spika, shughuli za uvuvi hufanyika katika maeneo ya maji chumvi na maji baridi. Nchi yetu ina ukanda wa pwani wa bahari wenye urefu wa kilometa 1,424 ambao umegawanyika katika eneo la Maji ya Kitaifa (Territorial Sea) lenye ukubwa wa kilometa za mraba 64,000 na eneo la Bahari Kuu lenye ukubwa wa kilometa za mraba 223,000. Eneo la maji baridi linajumuisha maziwa makuu matatu ambayo ni; Ziwa Victoria (kilometa za mraba 35,088), Ziwa Tanganyika (kilometa za mraba 13,489) na Ziwa Nyasa (kilometa za mraba 5,700), maziwa ya kati na madogo 29, mito na maeneo oevu. Aidha, ukuzaji wa viumbe kwenye maji unafanyika kwenye maeneo hayo na maeneo ya nchi kavu yenye maji ya kutosha ambapo kuna mabwawa 20,134 ya ufugaji samaki.
9. Mheshimiwa Spika, sekta ya uvuvi huchangia katika upatikanaji wa lishe bora, ajira, kipato kwa wananchi, pato la Taifa na hivyo kuchangia katika kuondoa umaskini. Sekta hii imekua kutoka asilimia 1.2 mwaka 2011 hadi asilimia 2.9 mwaka 2012 na kuchangia katika pato la Taifa kwa asilimia 1.4. Vile vile idadi ya wavuvi wadogo imeongezeka kutoka 177,527 mwaka 2011/2012 hadi wavuvi 182,741 mwaka 2012/2013 na zaidi ya wananchi milioni 4.0 wameendelea kutegemea shughuli za uvuvi katika kujipatia kipato kutokana na biashara ya samaki, uchakataji wa
mazao ya uvuvi, utengenezaji wa zana na vyombo vya uvuvi na biashara nyingine.
Changamoto
10. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013 sekta za mifugo na uvuvi zimeendelea kukabiliwa na changamoto mbalimbali ikiwa ni pamoja na:-
(i) Uwekezaji mdogo wa Serikali na sekta binafsi katika sekta za mifugo na uvuvi na hasa katika uzalishaji, uvunaji, usindikaji na masoko ya mazao ya mifugo na uvuvi;
(ii) Kutopatikana kwa mikopo ya kutosha na yenye masharti nafuu kwa ufugaji na uvuvi ikilinganishwa na mahitaji yao;
(iii) Kasi ndogo katika kuainisha, kupima na kumilikisha wafugaji maeneo ya ufugaji endelevu ili kudhibiti kuhamahama kwa mifugo na hivyo kupunguza migogoro baina ya wafugaji na watumiaji wengine wa ardhi, uharibifu wa mazingira na ueneaji wa magonjwa ya mifugo;
(iv) Matumizi madogo ya mbegu bora za mifugo, pembejeo na huduma ya uhimilishaji pamoja na uhaba wa mbegu bora za samaki;
(v) Ukosefu wa soko la uhakika la mazao ya mifugo na uvuvi na hasa katika maeneo ya vijijini;
(vi) Kuenea kwa magonjwa mbalimbali ya mifugo, hususan magonjwa ya mlipuko kutokana na uwezo mdogo wa kuyakabili kutokana na uhaba wa wataalam na vitendea kazi;
(vii) Uhaba wa maafisa ugani wa mifugo na uvuvi ikilinganishwa na mahitaji ya wataalam hao pamoja na matumizi madogo ya elimu na teknolojia sahihi kwa ufugaji na uvuvi endelevu; na
(viii) Ushiriki mdogo wa wadau katika kudhibiti uvuvi na biashara haramu ya samaki na mazao ya uvuvi.
11. Mheshimiwa Spika, ili kukabiliana na changamoto hizi, Serikali imeweka mikakati mbalimbali ya kuzifanya sekta za mifugo na uvuvi kuwa endelevu zenye uzalishaji bora, zinazoendeshwa kibiashara na kuzingatia hifadhi ya mazingira kupitia sera, mikakati na programu zifuatazo:-
(a) Sera ya Taifa ya Mifugo ya mwaka 2006, Mkakati wa Kuendeleza Sekta ya Mifugo (2011) na Programu ya Kuendeleza Sekta ya Mifugo ya miaka mitano (2011/12 – 2015/16) ambazo zinalenga kuongeza ukuaji wa sekta kutoka asilimia 3.1 mwaka 2012 hadi kufikia 4.5 kwa mwaka ifikapo mwaka 2016.
(b) Sera ya Taifa ya Uvuvi na Mikakati yake ya mwaka 1997 na Programu ya Kuendeleza Sekta ya Uvuvi ya miaka mitano (2011/12 – 2015/16) ambazo zinalenga kuimarisha usimamizi na matumizi endelevu ya rasilimali za uvuvi na kuongeza ukuaji wa sekta kutoka asilimia 2.9 mwaka 2012 hadi kufikia 5.3 kwa mwaka ifikapo mwaka 2016.
3.0 MAPITIO YA UTEKELEZAJI WA MPANGO WA MWAKA 2012/2013 NA MWELEKEO WA BAJETI YA MWAKA 2013/2014
3.1 UKUSANYAJI WA MAPATO
12. Mheshimiwa Spika, katika kipindi cha mwaka 2012/2013, Wizara ilitarajia kukusanya kiasi cha shilingi 18,207,055,000.00. Kati ya hizo, shilingi 8,049,864,000.00 ni kutoka sekta ya mifugo na shilingi 10,157,191,000.00 ni kutoka sekta ya uvuvi. Hadi kufikia tarehe 21 Mei, 2013, kiasi cha shilingi 11,935,010,942.72 kimekusanywa na Wizara ikiwa ni sawa na asilimia 65.6 ya lengo. Sababu kubwa ya kupungua kwa maduhuli hayo ni kutokana na mtikisiko wa uchumi kwenye soko la samaki na mazao ya uvuvi la kimataifa pamoja na kupungua kwa maduhuli yatokanayo na mauzo ya ngozi ghafi nje ya nchi na kuwezesha kiasi kikubwa cha ngozi kusindikwa hapa nchini. Kati ya hizo, shilingi 4,721,898,802.72 zimekusanywa kutoka sekta ya mifugo (asilimia 58.6 ya lengo) na shilingi 7,213,112,140.00 zimekusanywa kutoka sekta ya uvuvi (sawa na asilimia 69.7 ya lengo). Katika mwaka 2013/2014, Wizara inatarajia kukusanya kiasi cha shilingi 18,584,074,280.00. Kati ya hizo, shilingi 8,247,973,280.00 zitatoka kwenye sekta ya mifugo na shilingi 10,336,101,000.00 zitatoka kwenye sekta ya uvuvi.
3.2 MATUMIZI YA FEDHA
13. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013 Wizara ilitengewa jumla ya shilingi 54,566,124,000.00. Kati ya hizo, Shilingi 40,726,641,000.00 ni kwa ajili ya Matumizi ya Kawaida na Shilingi 13,839,483,000.00 ni kwa ajili ya kutekeleza miradi ya maendeleo. Kati ya fedha za Matumizi ya Kawaida, shilingi 13,959,071,000.00 ni kwa ajili ya mishahara ya watumishi (PE) na shilingi 26,767,570,000.00 ni kwa ajili ya matumizi mengine (OC). Vilevile, kati ya fedha zilizotengwa kwa ajili ya maendeleo, shilingi 4,000,000,000.00 ni fedha za ndani na shilingi 9,839,483,000.00 ni fedha za nje.
14. Mheshimiwa Spika, hadi kufikia tarehe 20 Mei, 2013, jumla ya shilingi 34,428,187,941.05 (sawa na asilimia 63.09) zimetolewa. Kati ya hizo, shilingi 29,433,287,941.05 (sawa na asilimia 67.3) ni kwa ajili ya Matumizi ya Kawaida, ambapo shilingi 27,773,854,092.68 (sawa na asilimia 94.4) zimetumika na shilingi 4,994,900,000.00 (sawa na asilimia 36.1) zimetolewa kwa ajili ya utekelezaji wa miradi ya maendeleo ambapo shilingi 2,843,009,324.18 zimetumika (sawa na asilimia 56.9). Kati ya fedha za Matumizi ya Kawaida, shilingi 18,320,198,135.00 zilikuwa ni kwa ajili ya Mishahara na shilingi 11,113,089,806.05 kwa ajili ya Matumizi Mengine (OC). Kati ya fedha za maendeleo, fedha za ndani ni shilingi 944,989,300.00 na shilingi 4,049,910,700.00 ni za nje.
3.3 UBUNIFU NA UTEKELEZAJI WA SERA NA SHERIA ZA SEKTA
15. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kuratibu, kupitia na kusimamia utekelezaji wa sera, sheria, mikakati na programu mbalimbali za kuendeleza sekta za mifugo na uvuvi nchini. Katika mwaka 2012/2013, Wizara imeendelea kusambaza na kutoa elimu kwa wadau kuhusu Sera ya Taifa ya Mifugo ya mwaka 2006 na Sera ya Taifa ya Uvuvi na Mikakati yake (1997). Jumla ya nakala 1,000 za Sera ya Taifa ya Mifugo (2006) na nakala 500 za Sera ya Taifa ya Uvuvi na Mkakati (1997) zimesambazwa kwa wadau mbalimbali hapa nchini. Pia, elimu kwa wadau imeendelea kutolewa kupitia maadhimisho mbalimbali ya kitaifa ya wadau pamoja na mikutano ya kitaaluma ikiwemo sikukuu ya NaneNane, Siku ya Uvuvi Duniani, Siku ya Chakula Duniani na Wiki ya Uhamasishaji Unywaji Maziwa. Vilevile, Wizara imekamilisha kutafsiri Mkakati wa Kuendeleza Sekta ya Mifugo (2011) kwa lugha ya Kiswahili na kufanya mapitio ya Sera ya Taifa ya Uvuvi na Mikakati yake (1997).
16. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara kwa kushirikiana na wadau, imeendelea kupitia sheria za sekta ya mifugo na uvuvi ili ziendane na Sera ya Ugatuaji wa Madaraka (D by D) na kuboresha mazingira ya kibiashara. Kazi zilizofanyika ni pamoja na:-
(i) Kuandaa mapendekezo ya marekebisho ya Sheria za Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu Sura 146, Sheria ya Taasisi ya Utafiti wa Uvuvi Tanzania Sura 280 na Sheria ya Uvuvi Sura 279;
(ii) Kuandaa mapendekezo ya kutunga Sheria ya Mbari Bora za Wanyama (Animal Breeding Act);
(iii) Kuandaa marekebisho ya Kanuni ya Biashara ya Ngozi (Trading in Hides, Skins and Leather Regulations, 2010) chini ya Sheria ya Ngozi Sura 120;
(iv) Kuandaa Kanuni ya Viwango vya Tozo za Maabara za Uvuvi chini ya Sheria ya Uvuvi Sura 279 yenye GN. Na. 237, Kanuni ya Uingizaji na Uuzaji wa Maziwa na Bidhaa za Maziwa nchini chini ya Sheria ya Maziwa Sura 262 yenye GN Na. 329 na Kanuni tano (5) chini ya Sheria ya Maeneo ya Malisho na Rasilimali za Vyakula vya Wanyama Sura 180 zenye GN. Na. 54, 55, 56, 57 na 58; na
(v) Kutafsiri kwa lugha ya Kiswahili Sheria ya Maeneo ya Malisho na Rasilimali ya Vyakula vya Wanyama Sura 180 na Kanuni za Uvuvi za Mwaka 2009.
17. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kutoa elimu kuhusu sera, sheria na kanuni za sekta za mifugo na uvuvi. Aidha, itachapisha nakala 1,000 za Mkakati wa Kuendeleza Sekta ya Mifugo (2011) na kuzisambaza kwa wadau kwa ajili ya utekelezaji. Pia, itakamilisha mapitio ya Sera ya Taifa ya Uvuvi na Mikakati yake (1997) na kuandaa Mkakati wa utekelezaji. Vilevile, Wizara itaendelea kufanya tafsiri
ya Sheria ya Ustawi wa Wanyama Sura 154, Sheria ya Magonjwa ya Mifugo Sura 156, Sheria ya Veterinari Sura 319, Sheria ya Biashara ya Ngozi Sura 120, katika lugha ya Kiswahili. Aidha, Wizara itakamilisha mapendekezo ya kutunga Sheria ya Mbari Bora za Wanyama (Animal Breeding Act) na kuandaa mapendekezo ya kutunga Sheria ya Ukuzaji Viumbe kwenye Maji (Aquaculture Act).
3.4 UENDELEZAJI WA SEKTA YA MIFUGO
Uzalishaji na Biashara ya Mifugo na Mazao yake
Maziwa
18. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, uzalishaji wa maziwa umeongezeka kwa asilimia 3.6 kutoka lita bilioni 1.85 mwaka 2011/2012 hadi lita bilioni 1.92 (Jedwali Na. 1). Aidha, maziwa yanayosindikwa kwa siku yameongezeka kutoka lita 130,400 mwaka 2011/2012 hadi lita 135,300 mwaka 2012/2013 (Jedwali Na. 2). Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuhamasisha sekta binafsi kuimarisha ukusanyaji na usindikaji wa maziwa ili kuongeza usindikaji wa maziwa kufikia lita 160,000 kwa siku.
19. Mheshimiwa Spika, Mashamba ya Uzalishaji Mifugo ya Serikali yameendelea kuboreshwa kwa kupatiwa vitendea kazi ili kuongeza uzalishaji ambapo katika mwaka 2012/2013, Wizara imenunua ng‟ombe wazazi 109 kwa ajili ya mashamba ya Ngerengere (61), Sao Hill (33) na Mabuki (madume bora 15). Aidha, jumla ya mitamba 1,306 imezalishwa na kusambazwa kwa wafugaji wadogo katika maeneo mbalimbali nchini kutoka katika mashamba ya Mabuki (301), Sao Hill (198), Nangaramo (101), Kitulo (77), Ngerengere (125) na NARCO (504). Vilevile, Chama cha Ushirika cha Wafugaji wa Ng‟ombe wa Maziwa Tanga (TDCU), Umoja wa Wafugaji wa Nyanda za Juu Kusini (SHILDA) na mashirika ya Heifer Project Tanzania (HPT) na Farm Friends yamesambaza jumla ya mitamba 9,741.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuimarisha mashamba ya uzalishaji mifugo kwa kuboresha miundombinu na kuyapatia vitendea kazi pamoja na kuendelea kuhamasisha sekta binafsi kuzalisha na kusambaza mitamba bora kwa wafugaji.
20. Mheshimiwa Spika, ili kuongeza tija katika uzalishaji wa ng‟ombe wa maziwa, Kituo cha Taifa cha Uhimilishaji – NAIC Usa River pamoja na vituo vya uhimilishaji vya Kibaha, Dodoma, Lindi, Mwanza na Mbeya vimeimarishwa. Jumla ya dozi 168,000 za mbegu bora zimezalishwa na kusambazwa kwa wafugaji ambapo ng‟ombe 98,340 walihimilishwa ikilinganishwa na ng‟ombe 81,300 mwaka 2011/2012. Aidha, Wizara imetoa mafunzo kwa wataalam 115 wa uhimilishaji. Pia, Wizara imeanza maandalizi ya ujenzi wa vituo vipya vya uhimilishaji vya Mpanda na Sao Hill.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuimarisha uhimilishaji nchini kwa kuzalisha dozi 190,000 za mbegu bora za uhimilishaji, kuendeleza ujenzi wa Kituo cha Uhimilishaji cha Sao Hill na Mpanda na kuanzisha kituo kingine cha Tabora.
Nyama - Ng‟ombe, Mbuzi, Kondoo na Nguruwe
21. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, uzalishaji wa nyama umeongezeka kutoka tani 448,387 mwaka 2011/2012 hadi tani 466,047 (ng‟ombe tani 299,581, mbuzi na kondoo tani 115,652 na nguruwe tani 50,814) mwaka 2012/2013 (Jedwali Na. 1). Aidha, idadi ya ng‟ombe walionenepeshwa imeongezeka kutoka 132,246 mwaka 2011/2012 hadi ng‟ombe 155,206 mwaka 2012/2013 (Jedwali 3). Pia, katika juhudi za kuongeza uzalishaji na ubora wa nyama, Wizara kwa kushirikiana na Halmashauri imeandaa na kusambaza nakala 1,000 za Mwongozo wa Unenepeshaji Ng‟ombe kwa wadau ili kuhamasisha unenepeshaji wa mifugo. Aidha, Wizara imeendelea kuimarisha minada ya upili na ya mipakani ambapo minada ya upili ya Pugu na Kizota (Dodoma) imekarabatiwa na ujenzi wa mnada wa Nyamatala (Misungwi) na mazizi katika mnada wa Kirumi umekamilika. Pia, Wizara imenunua mizani minne kwa ajili ya kusimika katika minada ya Kizota na Pugu kwa ajili ya kupima uzito wa mbuzi na kondoo na minada ya Lumecha (Songea) na Sekenke (Iramba) kwa ajili ya kupima uzito wa ng‟ombe.
22. Mheshimiwa Spika, Wizara kwa kushirikiana na Wizara ya Viwanda na Biashara na Halmashauri imeendelea kuratibu biashara ya mifugo na mazao yake ndani na nje ya nchi. Katika mwaka 2012/2013, ng‟ombe 1,105,037, mbuzi 872,908 na kondoo 190,265 wenye thamani ya shilingi bilioni 951.2 waliuzwa minadani. Aidha, ng‟ombe 1,705, mbuzi na kondoo 1,003 wenye thamani ya shilingi bilioni 2.16 waliuzwa nje ya nchi na tani 126.2 za nyama ya ng‟ombe, 667.8 za mbuzi na 88.4 za kondoo ziliuzwa nje ya nchi zikiwa na thamani ya shilingi bilioni 28.8.
23. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wizara kwa kushirikiana na wadau wa nyama itaendelea kuhamasisha wafugaji, wafanyabiashara ya mifugo na wadau wengine kuwekeza kwenye ufugaji wa kisasa ukiwemo wa ranchi na unenepeshaji ili kunenepesha ng‟ombe 175,000. Aidha, Wizara itakarabati miundombinu ya minada ya upili ya Igunga, Weruweru na Meserani na kuendeleza ujenzi wa minada ya Kirumi na Longido. Pia, Wizara itaendelea kuhamasisha matumizi bora ya mizani na utunzaji wa miundombinu ya minada ya mifugo na kutoa mafunzo kwa wakusanyaji maduhuli 50 na wafanyabiashara wa mifugo 200.
Uzalishaji wa Nyama katika Kampuni ya Ranchi za Taifa (National Ranching Company - NARCO)
24. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, NARCO kupitia ranchi 10 za mfano za Kagoma, Kalambo, Kikulula, Kongwa, Mabale, Missenyi, Mkata, Mzeri, Ruvu na West Kilimanjaro imeendelea kuzalisha,
kunenepesha na kuuza mifugo kwa ajili ya nyama. NARCO ina jumla ya hekta 230,384 zenye uwezo wa kuweka ng‟ombe kati ya 80,000 na 90,000. Kwa sasa, Kampuni ina jumla ya ng‟ombe 20,214, kondoo 1,650, mbuzi 744, farasi 45 na punda 40. Katika mwaka 2012/2013, NARCO imezalisha ndama 5,718 kutoka ng‟ombe wazazi 8,997; kununua na kunenepesha ng‟ombe 8,076 kutoka kwa wafugaji na kuuza ng‟ombe 13,438 wenye thamani ya shilingi bilioni 3.6.
25. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Kampuni imetoa hati miliki ndogo (sub-lease) kwa vitalu vinane (8) katika ranchi ya Usangu na kufikisha idadi ya hati miliki ndogo 83 kati ya 104 zinazotakiwa kutolewa. Aidha, imetoa ushauri na mafunzo ya kusimamia ufugaji wa kisasa kwa wawekezaji watanzania 70 ambao wamemilikishwa vitalu ndani ya Ranchi za Taifa, ambapo ranchi hizo zimewekeza ng‟ombe 54,300, mbuzi 4,400 na kondoo 1,800. Katika mwaka 2013/2014, NARCO inatarajia kununua na kunenepesha ng‟ombe 14,580 wenye thamani ya shilingi bilioni 4.5. Aidha, Kampuni itaendeleza ujenzi wa machinjio katika Ranchi ya Ruvu ambao ulisimama kwa muda.
26. Mheshimiwa Spika, kutokana na migogoro iliyojitokeza kati ya wawekezaji na wananchi katika ranchi za NARCO mkoani Kagera, Wizara yangu kwa kushirikiana na Ofisi ya Waziri Mkuu TAMISEMI, Wizara ya Ardhi Nyumba na Maendeleo ya Makazi na vijiji vinavyozunguka ranchi hizo itapima upya ranchi hizo ili kutafuta ufumbuzi wa kudumu. Kwa kuanzia ranchi ya Kagoma itapimwa upya katika mwaka huu wa fedha.
Kuku
27. Mheshimiwa Spika, Wizara kwa kushirikiana na wadau mbalimbali imeendelea kuhamasisha ufugaji wa kuku kibiashara. Kutokana na juhudi hizi, uzalishaji wa nyama ya kuku na mayai umeongezeka kutoka mayai bilioni 3.5 mwaka 2011/2012 hadi mayai bilioni 3.7 na nyama ya kuku kutoka tani 84,524 hadi tani 87,408 mwaka 2012/2013 (Jedwali Na. 1). Aidha, Wizara imeshirikiana na Heifer International Tanzania kusambaza majogoo 1,520 kwa wafugaji 322 waliopata mafunzo katika Wilaya za Bagamoyo, Kilosa na Mvomero ili kuboresha kuku wa asili na kuongeza uzalishaji. Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuhamasisha wadau kuwekeza katika ufugaji wa kuku wa asili na wa kisasa.
Ngozi
28. Mheshimiwa Spika, ili kuvutia usindikaji wa ngozi ndani ya nchi, Serikali iliongeza ushuru wa ngozi ghafi zinazouzwa nje ya nchi kutoka asilimia 40 hadi 90 au shilingi 400 hadi 900 kwa kilo kutegemea ipi ni kubwa. Kutokana na hatua hiyo, usindikaji wa ngozi uliongezeka kutoka vipande vya ngozi ya ng‟ombe 166,773 kati ya Januari na Juni 2012 hadi vipande 343,860 kuanzia Julai hadi Desemba 2012. Aidha, usindikaji wa ngozi ya mbuzi na kondoo uliongezeka kutoka vipande 778,023 hadi vipande 1,173,875. Idadi ya ngozi zilizosindikwa na kuuzwa nje ya nchi ni
vipande 969,060 vya ngozi za ng‟ombe na vipande 2,582,525 vya ngozi za mbuzi na kondoo vyenye jumla ya thamani ya shilingi bilioni 50.9. Kutokana na mafanikio hayo, Serikali imedhamiria kuzuia uuzwaji wa ngozi ghafi nje ya nchi. Hatua hiyo inatarajiwa kuongeza usindikaji katika viwanda vya ndani, kuongeza ajira na kuondoa utoroshaji wa ngozi ghafi nje ya nchi.
29. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara kwa kushirikiana na Ofisi ya Waziri Mkuu – TAMISEMI, Wizara ya Viwanda na Biashara, Halmashauri 65 na Chama cha Wadau wa Ngozi Tanzania imeendelea kusimamia na kutekeleza Mkakati wa Kufufua na Kuendeleza Sekta na
Viwanda vya Ngozi Nchini kwa kufanya yafuatayo:-
(i) Kuhamasisha uzalishaji, uhifadhi na usindikaji wa ngozi unaozingatia hifadhi ya mazingira katika Halmashauri 65 zinazotekeleza Mkakati wa Kufufua na Kuendeleza Sekta na Viwanda vya Ngozi;
(ii) Kujenga vituo vinne vya kutolea mafunzo ya uendelezaji wa zao la ngozi katika Halmashauri za Ngorongoro, Rombo, Sumbawanga na Bariadi;
(iii) Kutoa mafunzo kwa wagani 650 kuhusu mnyororo wa thamani wa zao la ngozi na wadau wa ngozi 20 kuhusu uzalishaji bora wa ngozi, uhifadhi na usindikaji;
(iv) Kutoa mafunzo kwa wadau 3,408 wakiwemo wachinjaji/wachunaji 911, wawambaji na wachambuzi wa madaraja 561, wasindikaji 67, wafanyabiashara 325 na wafugaji 1,505 ili kuboresha zao la ngozi; na
(v) Kuhamasisha uanzishwaji wa Chama cha Wazalishaji wa Ngozi nchini ambacho kitasimamia maslahi ya wazalishaji wa ngozi wakiwemo wafugaji, wachinjaji na wakusanyaji wa ngozi katika Halmashauri zote nchini. Wadau wameandaa rasimu ya Katiba ya uendeshaji wa chama chao.
30. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kutekeleza Mkakati wa Kufufua na Kuendeleza Sekta na Viwanda vya Ngozi katika Halmashauri 75 ikijumuisha 10 zilizoongezwa mwaka huu kwa kufanya yafuatayo:-
(i) Kuandaa na kusimamia taratibu za kuhakikisha kuwa ngozi zote zinazozalishwa machinjioni zinafikishwa viwandani kwa ajili ya kusindikwa hapa nchini;
(ii) Kujenga vituo sita vya kutolea mafunzo ya uendelezaji wa zao la ngozi katika Halmashauri za Kahama Mji, Mpwapwa, Sengerema, Tarime, Urambo na Jiji la Mbeya;
(iii) Kutoa mafunzo kwa wadau kuhusu uzalishaji, uhifadhi na usindikaji wa ngozi unaozingatia hifadhi ya mazingira; na
(iv) Kuimarisha Chama cha Wazalishaji wa Ngozi nchini kwa kukipatia utaalam ili kisimamie vyema maslahi ya wazalishaji wa ngozi.
Matumizi ya Rasilimali za Ardhi, Maji na Malisho kwa Mifugo na Utatuzi wa Migogoro
31. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kuzihimiza Halmashauri kutenga na kuendeleza maeneo ya malisho kwa ajili ya mifugo kwa lengo la kuipatia mifugo malisho na kuepusha migogoro ya mara kwa mara kati ya wafugaji na watumiaji wengine wa ardhi. Aidha, Wizara imeendelea kuzielekeza Halmashauri kufanya tathmini ya uwezo wa ardhi katika maeneo yao kwa kuzingatia Sheria ya Maeneo ya Malisho na Rasilimali za Vyakula vya Wanyama Sura180 ili kuwezesha kufuga kulingana na uwezo wa eneo. Hadi sasa, jumla ya vijiji 781 vimepimwa na kati ya hivyo, vijiji 479 vimeainisha maeneo ya malisho katika Halmashauri za Wilaya 69 katika mikoa 21 na hivyo kufanya jumla ya maeneo yaliyotengwa kwa ufugaji kufikia hekta milioni 1.28 (Jedwali Na. 4).
32. Mheshimiwa Spika, matukio ya hivi karibuni ya wafugaji kuingiza mifugo katika Pori la Akiba la Burigi, Msitu wa Hifadhi wa Biharamulo, Msitu wa Hifadhi wa Geita na Msitu wa Hifadhi wa Bukombe na Hifadhi ya Wanyamapori ya Maswa na katika maeneo mengine ambao mifugo yao iliathirika yametokana na wafugaji kukosa malisho ya kutosha hususan wakati wa kiangazi. Nachukua nafasi hii kutoa pole kwa wafugaji wote walioathirika kwa namna moja au nyingine kutokana na matukio hayo. Serikali inaendelea kulifuatilia suala hili na inaahidi kuwachukulia hatua za kisheria watakaobainika kusababisha usumbufu na athari hizo. Aidha, Serikali inaendelea kuzihimiza Halmashauri kutenga maeneo ya malisho kwa ajili ya ufugaji na wafugaji wanashauriwa kufuga kwa kuzingatia Sheria ya Maeneo ya Malisho na Vyakula vya Mifugo Sura 180 inayoelekeza kufuga idadi ya mifugo kulingana na uwezo wa malisho na hivyo kupunguza tatizo la wafugaji kuhamahama linalosababisha migogoro kati ya wafugaji na watumiaji wengine wa rasilimali za ardhi na maji na uharibifu wa mazingira.
33. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kuimarisha miundombinu katika mashamba ya kuzalisha mbegu bora za malisho ya Vikuge (Kibaha), Sao Hill (Mufindi), Langwira (Mbeya), Mabuki (Misungwi) na Kizota (Dodoma) ili kuwezesha upatikanaji wa mbegu bora za malisho. Katika mwaka 2012/2013, jumla ya tani 48 za mbegu bora za aina mbalimbali na marobota 497,611 ya hei yamezalishwa katika mashamba hayo na taasisi nyingine za umma (Jedwali Na.5). Aidha, sekta binafsi imeendelea kuhamasishwa kuwekeza katika uzalishaji wa hei ambapo jumla ya marobota 421,000 yamezalishwa. Pia, sekta binafsi imeendelea kuwekeza katika usindikaji wa vyakula vya mifugo ambapo uzalishaji wa vyakula vya mifugo ulifikia tani 905,000 mwaka 2012/2013. Vilevile, Wizara imefanya ukaguzi wa ubora wa vyakula vya mifugo katika viwanda 15 vinavyosindika vyakula vya mifugo ili kuona kama vinakidhi viwango.
Kaguzi hizo zilibaini upungufu wa protini na wanga na ushauri umetolewa ili kuondoa kasoro hizo.
34. Mheshimiwa Spika, Serikali kupitia Mipango ya Maendeleo ya Kilimo ya Wilaya (DADPs) inayotekelezwa na Halmashauri iliwezesha ujenzi wa malambo mapya 25, ukarabati wa malambo 9 na uchimbaji wa visima virefu 7 (Jedwali Na. 6). Aidha, elimu ya matumizi bora ya ardhi imetolewa kwa watalaam 26 katika Halmashauri 12 za Igunga, Kalambo, Kaliua, Kakonko, Kasulu, Mlele, Mpanda, Nkasi, Sikonge, Sumbawanga, Urambo na Uyui.
35. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuimarisha mashamba ya Langwira, Vikuge, Sao Hill, Mabuki, Kongwa, Kizota, Buhuri na Mivumoni kwa kuyapatia vitendea kazi na kuhamasisha sekta binafsi kuongeza uzalishaji wa mbegu bora za malisho. Aidha, Wizara itaendelea kusimamia uzalishaji na usindikaji wa vyakula bora vya mifugo nchini katika viwanda 80 vilivyopo na vingine vitakavyojengwa na kuwajengea uwezo wakaguzi 45 wa vyakula vya mifugo. Vilevile, Wizara itatoa mafunzo kwa wataalam 30 kuhusu usimamizi na matumizi ya maeneo ya malisho kutoka Halmashauri za Chunya, Ileje, Iringa, Kalambo, Kilolo, Mbarali, Mbozi, Momba, Nkasi na Sumbawanga ikiwa ni baadhi ya maeneo ambayo wafugaji wanahamia na kufikisha idadi ya watalaam 51 kutoka jumla ya Halmashauri 23.
Utoaji wa Kifuta Machozi kwa Wafugaji
36. Mheshimiwa Spika, zoezi la kutoa kifuta machozi kwa wafugaji waliopoteza mifugo yao yote katika wilaya za Longido (kaya 2,852), Monduli (kaya 1,484) na Ngorongoro (kaya 1,791) kutokana na ukame uliotokea mwaka 2008/2009 linaendelea kutekelezwa kulingana na upatikanaji wa fedha. Mpango huu unatarajiwa kusambaza ng‟ombe katika wilaya za Longido (14,260), Monduli (7,420) na Ngorongoro (8,508) zitakazogharimu jumla ya shilingi 12,109, 900,000. Hadi sasa, jumla ya ng‟ombe 6,933 na mbuzi 1,740 wenye thamani ya shilingi 2,945,916,000 wamegawiwa.
3.5 UDHIBITI WA MAGONJWA YA MIFUGO
Maeneo Huru ya Magonjwa ya Mifugo
37. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Serikali imeendelea kujenga uwezo katika maeneo yaliyoainishwa kuwa huru na magonjwa ya mlipuko ya mifugo ya Sumbawanga na Nkasi kwa kutoa mafunzo kwa wadau na kuanzisha Kituo cha Uchunguzi wa Magonjwa ya Mifugo Sumbawanga. Pia, uchunguzi wa sampuli 93 za nyati katika Hifadhi za Ruaha, Mikumi, Mkomazi na 155 za ng‟ombe kwenye maeneo yanayozunguka hifadhi hizo ulifanyika na uchunguzi wa kubaini aina ya virusi vya ugonjwa wa Miguu na Midomo unaendelea. Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kutekeleza Mkakati wa Kuzuia Ugonjwa wa Miguu na Midomo (FMD) katika maeneo mbalimbali nchini.
Magonjwa ya Mlipuko
38. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara kupitia Mradi wa Kuimarisha Uwezo wa Kudhibiti Magonjwa ya Mlipuko ya Mifugo unaotekelezwa katika nchi za Jumuia ya Maendeleo Kusini mwa Afrika imewezesha mafunzo ya uzamili kwa wataalam 25 na 90 wamepata mafunzo ya muda mfupi. Aidha, vifaa mbalimbali ikiwa ni pamoja na mashine za “Fume hood na Lympholysing machine” kwa ajili ya maabara ya kisasa Bio-Security Level 3 ya mifugo Temeke vimenunuliwa. Kazi nyingine zilizofanyika ni pamoja na kuandaa Mpango Mkakati wa Kudhibiti Ugonjwa wa Miguu na Midomo nchini, kuunganisha vituo sita vya uchunguzi wa magonjwa ya mifugo kwenye mdahalisi (internet) na kuvipatia kompyuta 11.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kugharimia mafunzo ya wataalam, ununuzi wa vitenganishi (reagents and diagnostic kits) na kuendeleza uchunguzi wa Ugonjwa wa Miguu na Midomo kwenye nyati na wanyama wafugwao nchini. Aidha, uchunguzi wa magonjwa ya mlipuko utaendelea kwenye ng‟ombe, mbuzi, kondoo na nguruwe katika maeneo mbalimbali nchini ili kubaini aina ya virusi na chanjo itakayosaidia kudhibiti ugonjwa.
39. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara imeendelea kufuatilia mwenendo wa Ugonjwa wa Mafua Makali ya Ndege (HPAI), ambapo hadi sasa ugonjwa huo haujatokea nchini. Aidha, Wizara kwa kushirikiana na Ofisi ya Waziri Mkuu imeandaa na kuchapisha nakala 1,000 za Mpango wa Tahadhari ya Mafua Makali ya Ndege wa Miaka Mitano (2012 – 2017) kwa ajili ya kusambazwa kwa wadau. Vilevile, Wizara imesambaza dozi milioni 5.4 za chanjo ya Mdondo kwa lengo la kuendelea kudhibiti ugonjwa hatari wa Mdondo wa kuku.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara kwa kushirikiana na wadau mbalimbali itaendelea kufuatilia mwenendo wa Ugonjwa wa Mafua Makali ya Ndege na kudhibiti Mdondo na Homa ya Nguruwe pamoja na kukamilisha mikakati ya udhibiti wake.
40. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara imeendelea kudhibiti Ugonjwa wa Homa ya Mapafu ya ng‟ombe nchini kwa kununua chanjo dozi 300,000 ambazo zimewezesha kuchanja ng‟ombe 285,000 katika wilaya za Kiteto, Iringa, Kilindi, Nkasi na katika mashamba ya Kampuni ya Ranchi za Taifa. Katika mwaka 2013/2014, Wizara itanunua chanjo dozi milioni 5 kupitia mradi wa “SADC–TADs” kwa ajili ya kuendeleza uchanjaji katika mikoa ya Kagera na Shinyanga.
41. Mheshimiwa Spika, Ugonjwa wa Sotoka ya Mbuzi na Kondoo umeendelea kudhibitiwa kwa kutoa chanjo katika mikoa ya Arusha, Mtwara, Morogoro, Singida, Tanga, Rukwa na Mara. Katika mwaka 2012/2013, Wizara kwa kushirikiana na FAO imesambaza dozi 400,000 za chanjo katika mikoa ya Arusha, Singida na Tanga. Aidha, Wizara kwa
kushirikiana na FAO - ECTAD Nairobi imeandaa na kutekeleza Mkakati wa Kudhibiti Mlipuko wa Ugonjwa wa Sotoka ya Mbuzi na Kondoo. Katika mwaka 2013/2014, Serikali itaendelea kuratibu na kusimamia kampeni za chanjo katika mikoa ya Arusha, Mara, Tanga na Tabora.
Magonjwa yanayoenezwa na Kupe
42. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara kwa kushirikiana na Ofisi ya Waziri Mkuu - TAMISEMI, imeendelea kudhibiti magonjwa yanayoenezwa na kupe kwa kukarabati majosho 20 na kujenga majosho mapya 14 kupitia DADPs (Jedwali Na. 7). Aidha, Wizara imeendelea kutoa ruzuku ya asilimia 40 kwa dawa za kuogesha mifugo ambapo lita 92,323 zenye thamani ya shilingi bilioni 1.5 zilinunuliwa na kusambazwa katika mikoa yote nchini. Vilevile, Wizara kwa kushirikiana na sekta binafsi ilichanja ng‟ombe 140,438 dhidi ya Ndigana kali katika mikoa ya Arusha, Dar es Salaam, Dodoma, Iringa, Kagera, Katavi, Kigoma, Kilimanjaro, Manyara, Mbeya, Morogoro, Mtwara, Pwani, Rukwa, Singida na Tanga. Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kushirikiana na Ofisi ya Waziri Mkuu - TAMISEMI na wadau mbalimbali katika kudhibiti kupe na magonjwa wayaenezayo kupitia ujenzi wa majosho mapya, ukarabati wa majosho, matumizi sahihi ya dawa za ruzuku na kuhamasisha matumizi ya chanjo dhidi ya Ndigana kali.
Mbung‟o na Nagana
43. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara imeendelea kutekeleza Mkakati wa Kudhibiti Mbung‟o na Nagana kwa kutekeleza kazi zifuatazo:-
(i) Kukamilisha uchunguzi wa mtawanyiko wa mbung‟o nchini ambapo matokeo yameonesha eneo linalokaliwa na mbung‟o ni hekta 30,931,957.6 sawa na asilimia 32.8 ya eneo la nchi nzima (Kielelezo A);
(ii) Kutega vyambo 9,286 vyenye viuatilifu aina ya pareto na kusambaza mitego 32, mabomba ya mkono 64, viuatilifu aina ya pareto lita 24, mabango 2,000 na vipeperushi 7,500 katika Wilaya za Urambo, Uvinza, Bagamoyo, Handeni, Pangani, Kisarawe, Mpanda na Mbulu; na
(iii) Kujenga uwezo wa wataalam 18, watatu kwa kila Wilaya za Kilombero, Kondoa, Manyoni, Mbulu, Nanyumbu na Ulanga walijengewa uwezo wa mbinu shirikishi za udhibiti wa mbung‟o na Nagana.
44. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wizara kwa kushirikiana na wadau itaendelea kudhibiti Mbung‟o na Nagana katika Halmashauri za Kibondo, Kasulu, Meatu, Maswa, Karatu, Kiteto, Ngorongoro na Serengeti. Aidha, itanunua na kusambaza vitambaa vya vyambo mita 50,000, mitego 500 na viuatilifu vya pareto lita 110 katika Halmashauri za Ngorongoro, Kiteto, Mpanda, Nkasi, Kaliua na Uvinza.
Magonjwa ya Mifugo yanayoambukiza Binadamu
Kichaa cha Mbwa
45. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara kwa kushirikiana na Wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii, Taasisi ya Bill & Melinda Gates Foundation chini ya Uratibu wa Shirika la Afya Duniani imeendelea kutekeleza Mradi wa Kutokomeza Kichaa cha Mbwa katika mikoa ya Dar es Salaam, Lindi, Morogoro, Mtwara na Pwani. Kupitia mradi huo, dozi 200,000 za chanjo zimenunuliwa na kusambazwa ambapo jumla ya mbwa 189,890 na paka 9,160 walichanjwa. Katika mwaka 2013/2014, Wizara kwa kushirikiana na Halmashauri pamoja na sekta binafsi itaendelea kudhibiti Kichaa cha Mbwa kwa kununua dozi 250,000 za chanjo dhidi ya ugonjwa huo.
Homa ya Bonde la Ufa
46. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, jumla ya dozi 400,000 zilinunuliwa na kusambazwa katika Halmashauri za Longido, Ngorongoro, Babati, Handeni, Mkuranga, Karagwe, Ngara, Geita, Chamwino, Bahi na Mpwapwa. Aidha, Wizara kwa kushirikiana na Wizara ya Afya na Ustawi wa Jamii imeandaa na kusambaza nakala 1,000 za Mkakati wa kudhibiti Ugonjwa wa Homa ya Bonde la Ufa wa Miaka Mitano (2007/2008 – 2012/2013). Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuhamasisha udhibiti wa ugonjwa huo ikiwa ni pamoja na kununua chanjo dozi 100,000.
Ugonjwa wa Kutupa Mimba na Kifua Kikuu
47. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara iliendelea kupima kiwango cha maambukizi ya Ugonjwa wa Kutupa Mimba (Brucellosis) ambapo sampuli 2,910 (ng‟ombe 2,856 na mbuzi 54) kutoka Wilaya za Kiteto, Manyoni, Singida, Iramba, Kondoa, Urambo, Mbeya, Iringa, Lushoto, Muheza, Mufindi na Nanyumbu zilipimwa. Jumla ya ng‟ombe 69 waligundulika kuwa na maambukizi na kuchinjwa chini ya usimamizi. Vile vile, sampuli 1,403 za ng‟ombe kutoka wilaya za Iramba, Manyoni, Singida, Mbeya, Mufindi na Iringa zilipimwa ambapo sampuli tano zilibainika kuwa na vimelea vya Kifua Kikuu cha ng‟ombe na kuteketezwa. Pia, wataalam 6 walipata mafunzo ya muda mfupi ya udhibiti wa magonjwa hayo. Katika mwaka 2013/2014, Wizara kwa kushirikiana na wadau mbalimbali itaendelea kupima kiwango cha maambukizi ya magonjwa ya Kutupa Mimba na Kifua Kikuu cha ng‟ombe nchini.
Ukaguzi wa Mifugo na Mazao yake
48. Mheshimiwa Spika, Wizara kwa kushirikiana na Halmashauri imeendelea kufanya ukaguzi wa mifugo na mazao yake ili kudhibiti kuenea kwa magonjwa na kulinda afya ya walaji. Katika mwaka 2012/2013 jumla ya ng‟ombe milioni 1.85, mbuzi 870,150, kondoo 216,304, kuku milioni 4.2 na nguruwe 144,260 walikaguliwa katika machinjio mbalimbali. Aidha, wakaguzi 60 walipata mafunzo ya matumizi ya teknonojia ya kalamu ya dijitali na udhibiti wa ubora wa ngozi na nyama kutoka Halmashauri 23 katika mikoa ya Arusha, Kagera, Kigoma, Kilimanjaro, Mara, Mbeya, Mtwara na Rukwa. Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kufanya ukaguzi wa mifugo na mazao yake nchini ili kudhibiti kuenea kwa magonjwa, kulinda afya ya walaji na kukuza soko la mazao ya mifugo.
Utambuzi, Usajili na Ufuatiliaji wa Mifugo
49. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara imeendelea kuimarisha Mfumo wa Utambuzi na Ufuatiliaji wa Mifugo kwa kutoa mafunzo kuhusu Sheria ya Utambuzi, Usajili na Ufuatiliaji wa Mifugo Sura 184 na Kanuni zake kwa wataalam 20 kutoka Halmashauri za Bagamoyo, Handeni, Lushoto, Mbeya, Mvomero, Njombe na Rungwe. Aidha, kupitia ufadhili wa FAO ujenzi wa mfumo wa kielektroniki wa Utambuzi na Ufuatiliaji Mifugo unaendelea. Pia, Wizara imenunua vifaa vya utambuzi ikiwa ni pamoja na tufe za tumboni 5,000 na hereni 5,000. Vilevile, wafugaji 2,428 walisajiliwa na ng‟ombe 50,534 walipigwa chapa ya moto kuwatambua katika Wilaya ya Kilombero.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuratibu utekelezaji wa Mfumo wa Utambuzi, Usajili na Ufuatiliaji wa mifugo katika Halmashauri. Pia, Wizara itatoa mafunzo kwa wataalam 100 na kuhamasisha umma kuhusu mfumo huu. Vilevile, Wizara itakamilisha ujenzi wa mfumo wa utambuzi na kushirikiana na Halmashauri kufanya utambuzi wa ng‟ombe 50,000.
3.6 UENDELEZAJI WA SEKTA YA UVUVI
Uvunaji wa Samaki na Uuzaji wa Mazao ya Uvuvi
50. Mheshimiwa Spika, Wizara kwa kushirikiana na wadau mbalimbali imeendelea kuratibu na kusimamia uvunaji na matumizi endelevu ya rasilimali za uvuvi nchini. Katika mwaka 2012/2013, idadi ya wavuvi ilikuwa 182,741 na vyombo vya uvuvi 56,985. Nguvu hii ya uvuvi imewezesha kuvunwa tani 365,023.38 za mazao ya uvuvi yenye thamani ya shilingi trilioni 1.3 (Jedwali Na. 8). Aidha, Wizara imeendelea kuratibu na kusimamia uuzaji wa samaki na mazao ya uvuvi nje ya nchi ambapo jumla ya leseni 97 za kuuza nje ya nchi samaki na mazao ya uvuvi zimetolewa na tani 41,394.3 za mazao ya uvuvi na samaki hai wa mapambo 45,550 wenye thamani ya shilingi bilioni 254.9 waliuzwa nje ya nchi na kuiingizia Serikali mapato ya shilingi bilioni 6.8 (Jedwali
Na.9). Vilevile, Wizara kwa kushirikiana na FAO imekamilisha kuandaa Mpango wa Usimamizi wa Samaki wanaopatikana katika Tabaka la Juu la Maji (Pelagic Fisheries Management Plan) ili kuwa na uvuvi endelevu wa samaki wanaopatikana katika tabaka hilo.
51. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kusimamia uvunaji na matumizi endelevu ya rasilimali za uvuvi na kuhamasisha wadau kuwekeza katika maeneo mbalimbali ya uvuvi yakiwemo ujenzi wa boti bora za uvuvi na viwanda vya uvuvi ili kuongeza uzalishaji na thamani kwenye mazao ya uvuvi.
Uwezeshaji Wavuvi Wadogo
52. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kuwawezesha wavuvi wadogo kwa kuboresha miundombinu ya uvuvi. Katika mwaka 2012/2013, ujenzi wa mialo ya Kibirizi (Kigoma Ujiji), Muyobozi (Uvinza), Ikola (Mpanda) na Kirango (Nkasi) katika Ukanda wa Ziwa Tanganyika umeanza. Aidha, ujenzi wa boma la karakana ya kutengeneza boti ya Mbamba Bay umekamilika. Pia, Wizara imesambaza nakala 595 za kitabu cha Kanuni Bora za Uvuvi na Ufugaji wa Samaki na vipeperushi 700 na kuhamasisha uanzishaji wa Vyama 23 vya Msingi vya Ushirika wa Wavuvi katika Mkoa wa Mwanza.
53. Mheshimiwa Spika, Wizara kupitia Mradi wa MACEMP uliokamilika Mwezi Februari, 2013, inakamilisha ujenzi wa ghala la mwani katika kijiji cha Jibondo Mafia; ujenzi wa mialo ya Nyamisati (Rufiji), Kilwa-Masoko na Kilindoni (Mafia) na kuweka mitambo ya barafu na majokofu kwa ajili ya kuhifadhi mazao ya uvuvi; imeandaa filamu ya tathmini ya kazi zilizofanywa na Mradi wa MACEMP; kukamilisha ununuzi wa maboya 63 ya kuweka mipaka ya Hifadhi za Bahari ya Mafia, Ghuba ya Mnazi na Maingilio ya Mto Ruvuma na Maeneo Tengefu ya Dar es Salaam na Maziwe (Pangani). Aidha, Wizara imepokea taarifa ya uchunguzi kuhusu mtandao wa vyanzo, usambazaji na masoko ya mabomu yanayotumika katika uvuvi haramu na madhara yake katika maeneo ya mradi na inaifanyia kazi kwa kushirikiana na vyombo husika. Baada ya MACEMP kukamilika, mradi mpya unaandaliwa wa Southwest Indian Ocean Fisheries Governance and Shared Growth Programme -SWIOFish chini ya ufadhili wa Benki ya Dunia ambao utatekelezwa kuanzia mwaka 2014/2015 katika nchi za Afrika zinazopakana na Kusini Magharibi mwa Bahari ya Hindi.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itakamilisha ujenzi wa karakana ya kutengeneza boti ya Mbamba Bay na itaendelea kuhamasisha wavuvi wadogo kuanzisha vyama vya ushirika na SACCOS; na kutoa elimu kuhusu fursa za uwekezaji na matumizi endelevu ya rasilimali za uvuvi.
Ukuzaji wa Viumbe kwenye Maji
54. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kuratibu shughuli za ukuzaji wa viumbe kwenye maji kwa lengo la kuongeza upatikanaji wa
samaki, ajira na kipato kwa wananchi. Katika mwaka 2012/2013, vituo vya kuzalisha vifaranga vya samaki wa maji baridi vya Kingolwira (Morogoro), Luhira (Songea), Mtama (Lindi), Nyamirembe (Chato) na Mwamapuli (Igunga) vimeimarishwa kwa kupewa wataalam na vitendea kazi. Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kujenga na kuimarisha vituo vya ukuzaji wa viumbe kwenye maji vya Chongoleani (Tanga), Nyamirembe (Chato), Mbegani, Kingolwira, Ruhila (Songea), Mtama, Bukoba, Mwanza, Musoma na Karanga (Moshi) na kuanzisha vituo vipya vya Chihiko (Mtwara), Mwamapuli (Igunga) na Kibirizi (Kigoma) kwa lengo la kuongeza upatikanaji wa vifaranga kwa wafugaji wa samaki nchini.
55. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, katika kusambaza teknolojia ya kufuga viumbe kwenye maji, Wizara kwa kushirikiana na sekta binafsi imetoa mafunzo kwa wadau 1,547 kuhusu ufugaji wa samaki na kuwezesha kuanzishwa kwa vikundi 64 vya ukuzaji viumbe kwenye maji. Aidha, vifaranga 2,066,620 aina ya perege vimezalishwa na kusambazwa kwa wadau. Pia, Kampuni ya Alphakrust iliyopo Mafia imezalisha na kusambaza vifaranga 11,520,000 vya kambamiti (Jedwali Na.10) na imevuna tani 270 za kambamiti zenye thamani ya shilingi bilioni 2.16. Tani 384.75 za mwani zenye thamani ya shilingi 153,900,000/= zimevunwa na wakulima wa mwani na kuuzwa nje ya nchi. Vilevile, Kikundi cha Msichoke katika Wilaya ya Bagamoyo kimetengeneza na kuuza miche 4,500 ya sabuni za mwani na kikundi cha Mngoji katika Wilaya ya Mtwara kimekuza na kuvuna vipande 762 vya lulu na kutengeneza jozi 120 za hereni. Vilevile, jumla ya mabwawa 696 ya kufugia samaki yamechimbwa na kupandikizwa samaki katika Halmashauri mbalimbali (Jedwali Na. 11).
Katika mwaka 2013/2014, Wizara kwa kushirikiana na Halmashauri itaendelea kuhamasisha wananchi kuhusu ukuzaji viumbe kwenye maji kwa kutoa elimu, kuzalisha na kusambaza vifaranga vya samaki milioni 10 pamoja na uongezaji thamani ya mazao yakuzwayo kwenye maji. Baadhi ya vifaranga hivyo vitapandikizwa kwenye mabwawa ya asili ya Bulenya (Igunga), Nara (Kilosa) na Msenda (Namtumbo). Aidha, maafisa ugani 40 watapatiwa mafunzo ya ukuzaji wa viumbe kwenye maji.
3.7 UTAFITI, MAFUNZO NA UGANI WA MIFUGO NA UVUVI
56. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kusimamia na kuwezesha Taasisi ya Utafiti wa Mifugo Tanzania (TALIRI) na Taasisi ya Utafiti wa Uvuvi Tanzania (TAFIRI); Wakala wa Elimu na Mafunzo ya Uvuvi (FETA), Wakala wa Vyuo vya Mafunzo ya Mifugo (LITA) na Wakala wa Maabara ya Mifugo Tanzania (TVLA) ili ziweze kutekeleza majukumu yake kwa ufanisi.
Taasisi ya Utafiti wa Mifugo Tanzania (TALIRI)
57. Mheshimiwa Spika, naomba kuliarifu Bunge lako Tukufu kwamba uanzishwaji wa Taasisi ya Utafiti wa Mifugo Tanzania umekamilika chini ya Sheria Na. 4 ya mwaka 2012 na Taasisi imeanza kutekeleza majukumu yake. Katika mwaka 2012/2013, Wizara imeendelea kuimarisha vituo
vya utafiti vya TALIRI vya Kongwa, Mabuki, Mpwapwa, Naliendele, Tanga, Uyole na West Kilimanjaro kwa kuvipatia vitendea kazi na kukarabati miundombinu. Aidha, Taasisi imeendelea kutekeleza miradi ya utafiti wa mifugo ya kuboresha uzalishaji wa ng‟ombe wa nyama na maziwa; nguruwe; kuku, malisho na masoko ya mazao ya mifugo.
58. Mheshimiwa Spika, kwa lengo la kuhifadhi koosafu za asili, katika mwaka 2012/2013, Taasisi imetathmini na kusambaza mifugo yenye tija vijijini ambapo ng‟ombe 1,353 wa aina ya Mpwapwa na 339 aina ya Friesian na chotara wa ng‟ombe hao waliendelea kufanyiwa utafiti na kusambazwa kwa wafugaji walioomba na kuuziwa katika mikoa ya Dar es Salaam, Dodoma, Mbeya, Mwanza, Pwani, Singida na Tanga. Aidha, Taasisi imetathmini ng‟ombe 20 aina ya Maasai, mbuzi wa asili 1,136 aina za Buha, Red Maasai, Pare White, Red Sonjo, Newala na Gogo White; aina tatu za kondoo za Red Maasai, Dorper na Black Head Persian (BHP); nguruwe 48; kuku wa asili 1,278 aina za Kuchi, Sasamala, Kawaida, Mtewa, Kishingo, Bukini, Kisunzu, Kuza, Sukuma, Msumbiji, Katewa, Mandendenga na Njachama; na vinasaba 200 vya malisho.
59. Mheshimiwa Spika, tafiti kuhusu malisho ya mifugo zimeendelea ambapo ekari 543 za majaribio zimepandwa malisho aina ya Rhodes na Nyakachimbu (Cenchrus ciliaris) na kuzalisha marobota 78,600 ya hei. Aidha, kilo 1,100 za mbegu za nyasi zimevunwa na kusambazwa kwa wafugaji katika mikoa ya Dodoma, Kagera, Mtwara na Pwani na kilo 40 ziligawiwa kwa watafiti wa mifugo wa Serikali ya Mapinduzi Zanzibar. Vilevile, jumla ya kilo 37 za mbegu za mikunde na 65 za mabingobingo zilisambazwa kwa wafugaji.
60. Mheshimiwa Spika, baadhi ya matokeo ya tafiti hizo yameonesha ng‟ombe jike chotara anayetokana na ng‟ombe dume aina ya Mpwapwa na jike aina ya Zebu ameongeza uzalishaji wa maziwa kufikia lita 6 ikilinganishwa na uzalishaji wa lita 1 hadi 2 kwa siku. Aidha, chotara jike anayetokana na kupandisha dume la Fresian na ng‟ombe wa asili ameonesha uwezo wa kuzaa mara ya kwanza katika umri mdogo wa miaka 2 hadi 3 ikilinganishwa na miaka 4 hadi 5 kwa Zebu. Matokeo hayo yamesambazwa kwa wafugaji 764 kupitia mafunzo mbalimbali.
61. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wizara itakamilisha kuandaa miundo ya utumishi, kanuni za fedha na utumishi na miongozo mbalimbali ya uendeshaji wa Taasisi ya Utafiti wa Mifugo Tanzania. Aidha, Taasisi itaendelea kutekeleza miradi ya utafiti wa mifugo ya kuboresha uzalishaji wa ng‟ombe wa nyama na maziwa; mbuzi, kondoo, nguruwe; kuku wa asili na malisho pamoja na utafiti wa masoko ya mifugo na mazao ya mifugo. Vilevile, Taasisi itatathmini kosaafu ya ng‟ombe wa asili aina ya Sukuma; itasambaza madume 150 ya ng‟ombe aina ya Mpwapwa na mbuzi 120 aina ya Malya kwa wafugaji kwa lengo la kuboresha mifugo ya asili; na kusambaza kilo 1,000 za mbegu za nyasi na kilo 500 za mikunde. Pia, Taasisi itaendelea na ujenzi wa maabara za sayansi ya nyama (Mabuki), uhawilishaji kiinitete (embryo transfer) - Mpwapwa, teknolojia ya maziwa (Uyole), lishe ya mifugo (Mpwapwa, Tanga
na West Kilimanjaro) pamoja na ujenzi na ukarabati wa nyumba za watumishi na ofisi.
Taasisi ya Utafiti wa Uvuvi Tanzania (TAFIRI)
62. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kujenga uwezo wa Taasisi ya Utafiti wa Uvuvi Tanzania (TAFIRI) ili kuongeza tija katika utafiti wa uvuvi. Katika mwaka 2012/2013, Taasisi imekarabati maabara na jengo la utawala la kituo cha Kigoma; imefunga vifaa vya uvuvi na utafiti katika meli ya RV Kiboko inayotumika kwa utafiti katika Bahari ya Hindi; imejenga matenki ya kufanyia majaribio ya vyakula vya samaki katika kituo cha TAFIRI Dar es Salaam; imesimika wind mill ya kuvuta maji kutoka ziwani na kukarabati mabwawa ya kufanyia utafiti katika kituo cha Mwanza. Pia, Taasisi imenunua vitendea kazi vikiwemo gari, kompyuta, Printer na vifaa vya utafiti kwa ajili ya kuboresha utafiti.
63. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Taasisi imeendelea kufanya tafiti ili kubaini wingi na mtawanyiko wa Potwe (whale shark) katika Bahari ya Hindi na kutathmini uchumi-jamii wa samaki aina ya Jodari (Tuna) katika pwani ya Bahari ya Hindi kwa kushirikiana na World Wide Fund for Nature (WWF). Aidha, Taasisi imefanya utafiti kuhusu bioanuwai ya uvuvi katika Mto Ruvu, Mto Ruvuma na Ziwa Rukwa na matokeo ya awali yanaonesha uwepo wa bioanuwai kubwa. Pia, imefanya utafiti wa kutengeneza vyakula vya samaki kwa kutumia malighafi zipatikanazo karibu na wafugaji katika vituo vya Kunduchi na Mwanza; kuzalisha mbegu bora za samaki kituo cha Kunduchi na Mwanza; kufuga samaki kwa mfumo unaojumuisha samaki, kilimo cha mbogamboga na kuku huko Kingolwira-Morogoro; kupunguza uharibifu wa mazao ya samaki baada ya uvunaji kwa kutumia kifaa cha kukaushia samaki kinachotumia mionzi ya jua kwenye Kituo cha Kyela.
64. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, TAFIRI kwa kushirikiana na wadau wengine itaendelea na utafiti wa samaki na mazingira katika maziwa makuu (Victoria, Tanganyika na Nyasa), maziwa madogo, mito na Bahari ya Hindi; kufanya utafiti wa ufugaji samaki; kuimarisha miundombinu ya Taasisi kwa kujenga na kukarabati ofisi na maabara na kununua vitendea kazi kwa vituo vya Dar es Salaam, Sota (Rorya), Kyela na Mwanza. Aidha, Taasisi itasambaza taarifa za kitafiti kwa wadau mbalimbali wa uvuvi.
Wakala wa Maabara ya Veterinari Tanzania (Tanzania Veterinary Laboratory Agency-TVLA)
65. Mheshimiwa Spika, Wakala wa Maabara ya Veterinari Tanzania (TVLA) imeendelea na majukumu yake ya kufanya tafiti, uchunguzi na utambuzi wa magonjwa ya mifugo. Katika mwaka 2012/2013, Wakala imezalisha na kusambaza dozi milioni 5.4 za chanjo ya Mdondo, dozi 77,500 za Kimeta na dozi 36,900 za Chambavu; imefanya uchunguzi wa sampuli 416 za vyakula vya mifugo ambapo sampuli 333 zilibainika kuwa na upungufu wa nguvu na protini; kuendelea kufuga mbung‟o 10,760
kwa ajili ya tafiti za teknolojia za kudhibiti mbung‟o na ugonjwa wa Nagana katika Kituo cha Utafiti wa Mbung‟o na Ndorobo Tanga; kufanya utambuzi wa magonjwa ya wanyama kwa sampuli 10,800 kutoka kwa wafugaji na vituo vya uchunguzi wa magonjwa ya mifugo ambapo sampuli 8,600 zilibainika kuwa na magonjwa mbalimbali; na kuanzisha kitengo cha cell culture katika maabara. Aidha, Wakala inaendelea kufanya tafiti za kudhibiti mbung‟o na ndorobo katika maeneo ya mikoa ya Lindi, Pwani na Mtwara ambapo mbung‟o aina ya Glossina morsitans morsitans na Glossina pallidipes wamepungua. Pia, Wakala imeendelea kutafiti chanjo ya I-2 ya kuzuia Mdondo katika maeneo ya Rorya, Rufiji, Same na Singida; na kufanya tathmini za kimaabara kwa chanjo za Homa ya Bonde la Ufa, Homa ya Mapafu ya Ng‟ombe, Kimeta, Ugonjwa wa Kutupa Mimba na Ndui ya Kuku.
66. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wakala itaimarisha kitengo cha Cell culture kwa kuweka vifaa katika maabara; itaendeleza tathmini ya aina tatu za chanjo za magonjwa ya mifugo ya Homa ya Bonde la Ufa, Homa ya Mapafu ya Ng‟ombe na Ndui ya Kuku ili ziweze kutumika. Aidha, Wakala itazalisha, kuuza na kusambaza chanjo za Mdondo dozi milioni 100, Kimeta dozi 500,000, Chambavu dozi 500,000 na dozi 250,000 za Ugonjwa wa Kutupa Mimba. Pia, itafanya tafiti na kusambaza teknolojia mbalimbali kwa ajili ya kutambua na kudhibiti magonjwa ya Ndigana Kali, Nagana na Malale.
Wakala wa Elimu na Mafunzo ya Uvuvi (Fisheries Education and Training Agency - FETA)
67. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kuimarisha Wakala wa Elimu na Mafunzo ya Uvuvi ili kukidhi mahitaji ya wataalam katika fani hiyo. Katika mwaka 2012/2013, Wakala imeongeza udahili wa wanafunzi katika Kampasi za Nyegezi na Mbegani kufikia 943 ikilinganishwa na 714 mwaka 2011/2012. Pia, imetoa mafunzo ya muda mfupi kwa wanafunzi 272 wakiwemo 56 kutoka nchi za SADC. Aidha, vyuo hivi vimeimarishwa kwa kupatiwa wataalam na vitendea kazi. Pia, ukarabati wa Kampasi ya Kigoma umekamilika na mafunzo tarajali kwa wataalam wa ugani 20 kutoka kanda ya Ziwa Tanganyika yametolewa na maandalizi ya kuanzisha kozi za astashahada katika Kampasi hiyo yanaendelea. Vilevile, Meli ya MV Mafunzo imefanyiwa ukarabati mkubwa katika Chelezo cha Zanzibar na taratibu za kuanzisha Kampasi ya Mikindani na Kituo cha Kurasini zinaendelea.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuimarisha Wakala kwa kukarabati Kampasi za Mikindani na Kigoma; na Vituo vya Mwanza South na Kurasini na kuvipatia vifaa ili kuwezesha Wakala kudahili jumla ya wanachuo 1,500. Aidha, Wakala itaanzisha vituo vipya vya Mbamba Bay na Gabimori (Rorya), kufanya tafiti tumika na kutoa huduma za ushauri zinazohusu uvuvi na ufugaji wa viumbe majini. Pia, kuendelea kuzalisha chakula na vifaranga bora vya samaki wa aina mbalimbali.
Wakala wa Vyuo vya Mafunzo ya Mifugo (Livestock Training Agency - LITA)
68. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kuimarisha Wakala wa Vyuo vya Mafunzo ya Mifugo ili kutoa mafunzo katika ngazi ya Stashahada na Astashahada katika Kampasi zake za Tengeru, Mpwapwa, Morogoro, Madaba, Buhuri na Temeke. Katika mwaka 2012/2013 jumla ya wanafunzi 1,720 walidahiliwa na kati ya hao, 689 wa mwaka wa pili watamaliza mafunzo yao mwezi Juni 2013. Aidha, Wakala kwa kushirikiana na wadau imetoa mafunzo ya ufugaji bora kwa wafugaji 118, watengenezaji mitambo ya biogesi 22 na kilimo biashara kwa maafisa ugani 30.
69. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wakala imeendelea kujiimarisha kwa kuongeza wataalam na vitendea kazi; kujenga, kukarabati majengo na miundombinu katika Kampasi zake na kuanzisha kituo cha Mabuki. Aidha, Wakala imenunua ng‟ombe bora 50 wa maziwa na kuboresha hekta 120 za malisho kwa ajili ya mafunzo na kuongeza mapato.
70. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wakala itatoa mafunzo kwa wanafunzi 2,000 katika ngazi ya Astashahada na Stashahada na mafunzo ya muda mfupi kwa wafugaji na wakulima; kujenga, kukarabati na kuzipatia vifaa Kampasi na Makao Makuu ya LITA. Aidha, itaboresha uzalishaji wa mifugo na mazao ya kilimo katika Kampasi zake, kufanya tafiti na kutoa huduma za ushauri zinazohusu afya na uzalishaji wa mifugo. Aidha, Wakala itaanzisha kituo kipya cha Kikulula (Karagwe).
Huduma za Ugani
71. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara kwa kushirikiana na Halmashauri iliendelea kupeleka tekinolojia za kisasa kwa kutoa mafunzo maalum kwa wafugaji 2,140, wavuvi 1,789 na wagani 20. Pia, wafugaji 10 kutoka Halmashauri za Bagamoyo, Mvomero na Njombe walikwenda Naivasha - Kenya kwa ziara ya mafunzo ya wiki moja kupitia programu ya Eastern Africa Agricultural Productivity Programme (EAAPP). Wizara ilitayarisha na kurusha hewani vipindi 52 vya redio na 12 vya luninga vilivyohusu ufugaji na uvuvi. Aidha, vipeperushi 7,000 kuhusu ufugaji bora wa ng‟ombe wa maziwa vimesambazwa kwa wadau. Vilevile, Wizara imeendelea kukarabati vituo vya mafunzo ya wafugaji na wavuvi vya Gabimori na Kikulula.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itatayarisha na kurusha hewani vipindi 52 vya radio na 12 vya luninga. Aidha, itatoa mafunzo elekezi kwa wataalam wa Halmashauri 25 kuhusu ushirikishwaji wa sekta binafsi katika ufugaji wa samaki na kuwezesha wataalam wa ugani 30 kuhudhuria mafunzo ya muda mfupi na mrefu.
3.8 USIMAMIZI WA UBORA WA MAZAO NA HUDUMA ZA MIFUGO NA UVUVI
72. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kusimamia ubora wa mazao ya mifugo na uvuvi pamoja na huduma za kitaalam kupitia Bodi ya Nyama, Bodi ya Maziwa na Baraza la Veterinari Tanzania, Kitengo cha Uthibiti wa Ubora na Usalama wa Mazao ya Uvuvi na Maabara ya Taifa ya Uthibiti wa
Ubora wa Mazao ya Uvuvi-Nyegezi.
Bodi ya Nyama Tanzania
73. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara imeendelea kuimarisha Bodi ya Nyama Tanzania kwa kuipatia wataalam na vitendea kazi. Aidha, Bodi imeendelea kutoa elimu kwa wadau kuhusu Sheria ya Nyama Sura 421 na kusambaza nakala 1,200 za vipeperushi vya tafsiri ya sheria hiyo. Pia, Bodi imetekeleza mfumo wa ubia wa kiushindani ambapo wadau 297 wa mnyororo wa thamani wa nyama ya kuku katika Mkoa wa Dar es Salaam wametambuliwa. Vilevile, Bodi imeandaa mwongozo wa usajili wa wadau wa tasnia ya nyama, imeandaa Mpango Mkakati wa Bodi wa miaka mitano (2013/14 – 2017/18) na kuwawezesha wajumbe wa Bodi kupata mafunzo kuhusu utawala bora. Aidha, Bodi kwa kushirikiana na Mamlaka za Serikali za Mitaa za Kanda ya Ziwa imewezesha kuanzishwa na kusajiliwa kwa Chama cha Wafugaji Kanda ya Ziwa (CHAWAKAZI).
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuiimarisha na kuiwezesha Bodi ya Nyama kwa kuipatia wataalam na vitendea kazi ili iweze kutekeleza majukumu yake. Aidha, Bodi itasajili wadau 200 wa tasnia ya nyama na vyama vyao; kuendelea kuhamasisha utekelezaji wa Sheria ya Nyama Sura 421 na kusimamia ubora wa nyama na bidhaa zake. Pia, itahamasisha na kuwezesha uundaji wa chama cha wafugaji Kitaifa na kuimarisha vyama vya wadau vya Wafanyabiashara wa Mifugo na Nyama Tanzania (TALIMETA) na Chama cha Wasindikaji wa Nyama Tanzania (TAMEPA).
Bodi ya Maziwa Tanzania
74. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kuimarisha Bodi ya Maziwa kwa kuipatia wataalam na vitendea kazi ili iweze kutekeleza majukumu yake. Katika mwaka 2012/2013, Bodi imetoa elimu kwa wadau 400 ili kutekeleza Sheria ya Maziwa Sura 262 na Kanuni zake katika mikoa ya Iringa, Mbeya, Morogoro, Rukwa na Ruvuma. Aidha, Bodi imeratibu maadhimisho ya kitaifa ya Siku ya Unywaji wa Maziwa Shuleni Duniani yaliyofanyika Njombe Mjini na Wiki ya Maziwa iliyofanyika katika Manispaa ya Moshi. Vilevile, Bodi imeandaa Taratibu za Ukaguzi wa Maziwa (Code of Milk Hygiene); na kuwezesha mafunzo kwa watumishi tisa (9) wa Bodi kuhusu taratibu na kanuni za utumishi wa umma. Pia, Bodi imeendelea kuratibu Programu ya Unywaji wa Maziwa Shuleni ambapo wanafunzi 66,528 kutoka shule 144 wamenufaika na mpango huo (Jedwali Na. 12)
75. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuiimarisha Bodi ya Maziwa kwa kuipatia wataalam na vitendea kazi ili iweze kutekeleza majukumu yake. Aidha, itaimarisha ukaguzi wa maziwa kwa kuteua na kuwajengea uwezo wakaguzi wa maziwa; kuanzisha mfumo wa takwimu; kuendelea kuhamasisha Mamlaka za Serikali za Mitaa kutekeleza Mpango wa Unywaji wa Maziwa Shuleni; na kuratibu Maadhimisho ya Wiki ya Maziwa yatakayofanyika kitaifa katika Manispaa ya Musoma.
Baraza la Veterinari Tanzania
76. Mheshimiwa Spika, Baraza la Veterinari limeendelea kusimamia viwango na kuandaa miongozo juu ya utoaji huduma za mifugo nchini. Katika mwaka 2012/2013, Baraza limesajili Madaktari wa Mifugo 21; vituo vya huduma 62; kuorodhesha na kuandikisha wataalam wasaidizi 227; kutoa leseni kwa wakaguzi wa nyama 27, wahimilishaji 18 na fundi sanifu wa maabara 13. Aidha, Baraza limetoa mafunzo kwa wataalam 198 na wadau 124 na limekagua vituo vya huduma za mifugo 201 katika Halmashauri za mikoa ya Arusha, Dar es Salaam, Geita, Iringa, Kagera, Kilimanjaro, Mbeya, Mwanza, Njombe, Ruvuma, Shinyanga na Simiyu ambapo vituo 51 vilifungwa na kuelekezwa maboresho. Pia, Baraza kwa kushirikiana na NACTE limehakiki matumizi ya mitaala ya Astashahada na Stashahada ya Afya na Uzalishaji Mifugo katika vyuo 11 vikiwemo 4 vya sekta binafsi.
77. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Baraza litasajili madaktari wa mifugo 30, kuandikisha, kuorodhesha na kuwapatia miongozo wataalam 700 na kusajili vituo vya huduma za mifugo 350. Vilevile, Baraza litatoa leseni kwa wakaguzi wa nyama 50, wahimilishaji 40 na mafundi sanifu wa maabara 20; kuhakiki viwango vya taaluma ya veterinari katika vyuo 10 na makampuni 30 yanayotoa huduma za mifugo. Aidha, Baraza litaratibu Siku ya Veterinari Duniani.
Udhibiti wa Ubora na Usalama wa Mazao ya Uvuvi
Ukaguzi Viwandani
78. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kuhakiki viwango vya ubora na usalama wa mazao ya uvuvi kwenye viwanda vya kuchakata mazao ya uvuvi na maghala ya kuhifadhi mazao ya uvuvi. Katika mwaka 2012/2013, wadau 40 walioteuliwa na Halmashauri kutoka mikoa ya Dar es Salaam, Kagera, Kigoma, Mbeya, Mwanza, Pwani na Tanga wamehamasishwa kuwekeza kwenye viwanda vya uvuvi ambapo viwanda vya kuchakata mazao ya uvuvi vimeongezeka kutoka 34 mwaka 2011/2012 hadi 43 mwaka 2012/2013 (Jedwali Na. 13). Aidha, kaguzi 618 za viwanda na maghala ya kuhifadhi mazao ya uvuvi na 1,979 za kuhakiki ubora na usalama wa samaki na mazao yake kabla ya kusafirishwa kwenye masoko ya nje ya nchi zilifanyika. Matokeo ya kaguzi hizo yalionesha kukidhi viwango vya ubora. Pia, Wizara imetoa mafunzo kuhusu matumizi ya teknolojia sahihi ya uandaaji, uchakataji na uhifadhi wa samaki na mazao yake kwa wadau wa uvuvi 331 na wakaguzi 34 katika ukanda wa Ziwa Victoria, Ziwa Tanganyika na Ukanda wa Pwani.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itafanya kaguzi 3,600 za kuhakiki ubora na viwango kwenye viwanda vya kuchakata na maghala ya kuhifadhi mazao ya uvuvi. Aidha, itaendelea kuhamasisha sekta binafsi kuwekeza kwenye ujenzi wa viwanda vya kuchakata na kuhifadhi mazao ya uvuvi.
Usimamizi wa Masoko na Mialo ya Samaki
79. Mheshimiwa Spika, Wizara kwa kushirikiana na Halmashauri imeendelea kuratibu miundombinu ya masoko ya uvuvi kwa kufanya kaguzi 195 kwenye masoko makubwa ya Samaki ya Magogoni - Dar es Salaam, Kirumba - Mwanza, na masoko madogo katika maeneo ya mijini na katika mialo ya Ziwa Victoria, Tanganyika, Rukwa na Nyasa, maziwa madogo na mito. Aidha, masoko matatu ya samaki yamejengwa katika Halmashauri za Babati, Iringa na Kyela kupitia DADPs.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuratibu usafi wa masoko na mialo; na kuhimiza uhifadhi bora wa mazao ya uvuvi ili kukidhi mahitaji ya soko la ndani na nje ya nchi.
Uthibiti wa Ubora na Usalama wa Mazao ya Uvuvi katika Maabara
80. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara imeendelea kuimarisha Maabara ya Taifa ya Uthibiti wa Ubora wa Mazao ya Uvuvi-Nyegezi kwa kuipatia vitenganishi (reagents) na kutoa mafunzo kwa wataalam wa maabara na kukamilisha uandaaji wa miongozo ya uendeshaji. Aidha, Wizara imeandaa taratibu za awali za kupata ithibati ya uchunguzi wa kemikali, imechunguza sampuli 1,474 ili kuhakiki ubora na usalama wa mazao ya uvuvi na imechunguza sampuli 1,135 za samaki, maji, vyakula vya samaki na udongo. Pia, Maabara ya Viuatilifu ya Dar es Salaam imeimarishwa kwa kuipatia vitenganishi na vituo vya ukaguzi wa ubora na usalama wa mazao ya uvuvi vya Bukoba, Dar es Salaam, Kigoma, Kilwa, Mafia, Musoma, Mwanza na Tanga vimeimarishwa kwa kuvipatia watalaam na vitendea kazi.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuimarisha na kuwezesha Maabara ya Samaki – Nyegezi, Maabara ya Viuatilifu ya Dar es Salaam na vituo vya ukaguzi pamoja na kufanya chunguzi za kimaabara kwa sampuli 800 za minofu ya samaki na majitaka.
3.9 USIMAMIZI WA RASILIMALI ZA UVUVI
81. Mheshimiwa Spika, Wizara kwa kushirikiana na Ofisi ya Makamu wa Rais – Mazingira, Ofisi ya Waziri Mkuu - TAMISEMI, Wizara ya Mambo ya Ndani ya Nchi, Wizara ya Ulinzi na Jeshi la Kujenga Taifa, Wizara ya Maliasili na Utalii, Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA) na Halmashauri
imeendelea kusimamia rasilimali za uvuvi, hususan udhibiti wa uvuvi haramu.
Udhibiti wa Uvuvi Haramu
82. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara imeimarisha vituo vya doria katika Ziwa Victoria (7), Ziwa Tanganyika (4), Ziwa Nyasa (3) na Bahari ya Hindi (6) kwa kuvikarabati na kuvipatia watalaam na vitendea kazi. Pia, doria zenye siku - kazi 2,999 zimefanyika na kuwezesha kukamatwa kwa nyavu za aina mbalimbali 58,191, mabomu 866, tambi za kulipua mabomu 269, vifaa vya kuzamia jozi 164, mikuki 69, bunduki za kienyeji 49, kasia 2,543, katuli 314, ndoano 94, miwani ya kuogelea 129, mitumbwi 505, injini za boti 15, magari 18, pikipiki 7 na baiskeli 9. Pia, kilo 37,112 za samaki wachanga, 2,613 za samaki wabichi, 1,752 za samaki wakavu, 4,768 za dagaa wakavu, 1,997 za samaki waliovuliwa kwa mabomu, 312 za jongoo bahari na 264 za makombe zilikamatwa. Vilevile, watuhumiwa 294 walikamatwa kwa kujihusisha na uvuvi na biashara haramu ya mazao ya uvuvi ambapo kesi 27 zilifunguliwa mahakamani. Aidha, Wizara imekagua maduka ya nyavu 44 katika maeneo mbalimbali nchini ambapo maduka manne yalikutwa na nyavu haramu na wamiliki walifikishwa mahakamani.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuimarisha vituo 21 vya doria, kushirikiana na Halmashauri pamoja na wadau wengine kufanya doria zenye siku - kazi 24,000 na kuendelea kutoa elimu kwa wadau kuhusu athari za uvuvi haramu. Aidha, Wizara itapendekeza kuanzisha mamlaka maalum ya kudhibiti uvuvi haramu chini ya Sheria ya Uvuvi Sura 279 inayofanyiwa marekebisho.
83. Mheshimiwa Spika, Wizara kwa kushirikiana na Halmashauri imewezesha kuanzisha Vikundi vya Usimamizi Shirikishi wa Rasilimali za Uvuvi (Beach Management Units - BMUs) 20 na kufanya idadi ya BMUs kote nchini kufikia 739. Pia, BMUs 16 zimesajiliwa na nane kuwezeshwa kutunga sheria ndogo. Aidha, wadau 754 wameelimishwa kuhusu athari za uvuvi haramu na usimamizi wa rasilimali za uvuvi unaozingatia ikolojia na mazingira. Pia, Wizara imeendelea kuzielekeza Halmashauri kuimarisha ulinzi shirikishi wa rasilimali za uvuvi katika maeneo yao.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara kwa kushirikiana na Mamlaka za Serikali za Mitaa itawezesha uanzishwaji na uimarishaji wa BMUs na kuendeleza utekelezaji wa mtandao wa vikundi hivyo. Pia, itaendelea kuhamasisha wadau kuhusu usimamizi wa rasilimali za uvuvi unaozingatia ikolojia na mazingira nchini.
Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu
84. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kusimamia rasilimali za uvuvi kwenye maeneo ya uvuvi, kupitia Kitengo cha Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu (MPRU). Katika mwaka 2012/2013, Kitengo kimefanya doria zenye siku - kazi 213 ili kudhibiti wavuvi haramu ambapo nyavu
haramu 140, mbao za mikoko 200, mabomu 18, mitumbwi 14, michinji 43 na maboya 44 yalikamatwa. Aidha, Kitengo kimetangaza vivutio vya utalii vilivyomo katika Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu kupitia maonesho ya Karibu (Arusha), Indaba (Afrika Kusini), Sabasaba na Nanenane; na kuchapisha na kusambaza nakala 10,000 za vipeperushi kwa wadau. Pia, Kitengo kimeimarishwa kwa kupatiwa wataalam na vitendea kazi vikiwemo magari matatu, pikipiki sita, boti la kioo na kujenga nyumba tatu za kuishi watumishi katika hifadhi ya Ghuba ya Mnazi- Mtwara.
Katika mwaka 2013/2014, Kitengo kitaandaa kanuni za usimamizi wa maeneo na kuanzisha mchakato wa kutangaza maeneo mapya ya uhifadhi, kufanya doria za siku kazi 400 kudhibiti uvuvi haramu kwenye maeneo ya hifadhi na kuendelea kutangaza vivutio vya utalii vilivyomo katika
Hifadhi za Bahari na Maeneo Tengefu.
Usimamizi wa Uvuvi katika Bahari Kuu
85. Mheshimiwa Spika, Wizara yangu kwa kushirikiana na Wizara ya Mifugo na Uvuvi ya Serikali ya Mapinduzi Zanzibar inasimamia uvuvi katika Bahari Kuu kupitia Mamlaka ya Kusimamia Uvuvi Bahari Kuu (Deep Sea Fishing Authority – DSFA). Katika mwaka 2012/2013, Mamlaka imetoa leseni za uvuvi 51 ambazo ziliingiza Dola za Kimarekani 1,915,530. Wavuvi wakubwa hao wameanza kutekeleza sheria ya Deep Sea Fishing Authority Sura 388 na Kanuni zake kwa kuleta meli zao ili zikaguliwe kwenye bandari zetu na kuchukua wataalam wa uvuvi kama waangalizi wa shughuli za uvuvi kwenye meli. Pia, ilifanya doria za saa 180 za anga na maji kwa kushirikiana na Jeshi la Wanamaji, Polisi na Kikosi Maalum cha Kuzuia Magendo (KMKM) ili kudhibiti uvuvi haramu. Vilevile, Mamlaka imesasisha (update) mfumo wa kudhibiti nyendo za meli Bahari Kuu kwa kuweka kifaa cha kuangalia mienendo ya vyombo vya uvuvi katika Bahari Kuu (Vessel Monitoring System-VMS) na kuwezesha kufuatilia meli 51 zilizopata leseni. Mamlaka kwa kushirikiana na Mpango wa FISH-i Africa chini ya NEPAD ilibaini meli mbili zikiendesha uvuvi haramu na taarifa kuhusu suala hili imetolewa Indian Ocean Tuna Commission (IOTC) ili ifanye uhakiki ili tuweze kuchukua hatua stahiki. Aidha, Wizara inaendelea kufuatilia taarifa ya kuwepo kwa meli kumi za uvuvi ambazo zimevua katika maji yetu kwa kutumia leseni za kughushi. Pia, Mamlaka kwa kushirikiana na TAFIRI, IOTC na South West Indian Ocean Fisheries Project (SWIOFP) imefanya tathmini ya uvuvi wa kibiashara kwa kutumia vifaa 6 vya kuvutia samaki (Fish Aggregating Devices- FADs) na kuonesha ongezeko la aina mbalimbali za samaki katika maeneo hayo. Vilevile, Wizara imeanza kupitia Sheria ya Mamlaka ya Kusimamia Uvuvi Bahari Kuu Sura 388 na Kanuni zake ili kuandaa mapendekezo ya kuiwezesha sheria hiyo kutekelezwa ipasavyo katika mazingira ya sasa.
86. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wizara itakamilisha mapendekezo ya kurekebisha Sheria ya Mamlaka ya Kusimamia Uvuvi Bahari Kuu Sura 388 na Kanuni zake. Aidha, Mamlaka
itanunua meli moja ya doria na kuongeza vifaa vya kuvutia samaki (FADs) baharini. Vilevile, itaendelea kuhamasisha wavuvi Watanzania kuwekeza katika uvuvi wa Bahari Kuu, kushirikiana na nchi wanachama wa IOTC kufanya doria ya pamoja na kushirikiana na World Wide Fund for Nature (WWF) kufanya tathmini ya mnyororo wa thamani ya samaki aina ya Jodari na jamii zake. Pia, Mamlaka itatoa mafunzo kwa wavuvi 50 na watumishi wake wanne.
3.10 MASUALA YA MTAMBUKA
Uendelezaji Rasilimali Watu
87. Mheshimiwa Spika, ili watumishi waweze kutekeleza majukumu yao ipasavyo wanahitaji kujengewa uwezo wa kiutendaji pamoja na kuendelea kukua katika taaluma zao. Katika mwaka 2012/2013, Wizara na Taasisi zake imeajiri watumishi 20, kupandisha vyeo watumishi 234 na 50 kuthibitishwa kazini. Aidha, Wizara kwa kushirikiana na wadau imewezesha mafunzo ya muda mrefu kwa watumishi 61, muda mfupi 143 na 166 wanaendelea na masomo ya muda mrefu. Pia, Wizara imewezesha kikao cha Baraza la Wafanyakazi, kuelimisha watumishi 601 kuhusu Mfumo wa Upimaji wa Utendaji Kazi wa Wazi (OPRAS), kuwezesha watumishi 52 kushiriki katika michezo ya SHIMIWI na kuendelea kufanya mapitio ya miundo ya utumishi wa kada za mifugo na uvuvi.
88. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wizara kwa kushirikiana na Ofisi ya Rais - Menejimenti ya Utumishi wa Umma itawezesha ajira ya maafisa ugani wa mifugo na uvuvi 2,500 watakaoajiriwa katika Halmashauri. Halmashauri zinahimizwa zijiandae kuwapokea, kuwapangia kazi na kuwapatia vitendea kazi watumishi hao. Aidha, itapandisha vyeo watumishi 191, kuthibitisha kazini 54, kuajiri 432 wa kada mbalimbali, kuwezesha mafunzo kwa watumishi 176 na kuwezesha watumishi 50 kushiriki katika michezo mbalimbali inayoratibiwa na SHIMIWI. Pia, Wizara itaendelea kuwezesha majukumu ya matawi ya vyama vya wafanyakazi (TUGHE na RAAWU) Wizarani na Baraza la Wafanyakazi.
Utawala Bora, Jinsia na Ukimwi
89. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara imeendelea kusimamia masuala ya utawala bora, jinsia na UKIMWI kwa kutekeleza yafuatayo:-
(i) Kuratibu na kuwaelimisha watumishi juu ya uadilifu, maadili, wajibu na haki zao;
(ii) Kutoa mafunzo kwa watumishi kuhusu namna ya kuferejisha masuala ya jinsia katika mipango ya Wizara;
(iii) Kuelimisha watumishi kuhusu kutekeleza Mkakati wa Kuzuia na Kuziba Mianya ya Rushwa;
(iv) Kufanya mapitio, kuchapisha na kutekeleza Mkataba wa Huduma kwa Mteja;
(v) Kuendelea kutoa elimu kuhusu UKIMWI na huduma kwa watumishi wanaoishi na VVU na wanaougua UKIMWI; na
(vi) Kuanzisha dawati la malalamiko na kufanyia kazi malalamiko yanayotolewa.
90. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kuhimiza watumishi kuzingatia sheria, kanuni na taratibu za kazi, kutekeleza Mkakati wa Kuzuia na Kuziba Mianya ya Rushwa na kutekeleza Mkataba wa Huduma kwa Mteja. Aidha, Wizara itaimarisha Dawati la Jinsia na Dawati la Malalamiko, kuhamasisha watumishi kuhusu umuhimu wa kupima afya zao kwa hiari na kutoa huduma kwa watumishi wanaoishi na VVU na wanaougua UKIMWI.
Mawasiliano na Elimu kwa Umma
91. Mheshimiwa Spika, Wizara imeendelea kutayarisha na kusambaza taarifa za matukio mbalimbali kuhusu sekta za mifugo na uvuvi kupitia vyombo vya habari. Katika mwaka 2012/2013, Wizara imeandaa na kurusha hewani vipindi vya luninga 5 na redio 20 kuhusu sera, mikakati na mipango ya kuendeleza sekta za mifugo na uvuvi. Pia, Wizara imendaa na kusambaza nakala 1,000 za kalenda.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaimarisha maktaba ya Wizara na kuipatia vifaa muhimu; kukamilisha na kuchapisha Mkakati wa Mawasiliano wa Wizara; kuandaa na kurusha hewani vipindi 4 vya luninga na 10 vya redio kutangaza mafanikio ya sekta ya mifugo na uvuvi; na kuandaa na kusambaza nakala 1,000 za kalenda ya mwaka 2014 na 1,000 za vipeperushi juu ya utekelezaji ya majukumu ya Wizara.
Matumizi ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano (TEHAMA)
92. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara imeandaa Mkakati wa kutekeleza Sera ya TEHAMA ya Wizara na kuimarisha mfumo wa TEHAMA. Pia, imeboresha tovuti ya Wizara na kuiunganisha na mitandao ya vituo vya Mpwapwa, TAFIRI na Nyegezi kwa lengo la kuweka msingi wa kutumia simu za mdahalisi (internet) na kuwezesha kutumia mfumo wa mikutano ya masafa (video and teleconferencing). Aidha, Wizara imeimarisha kitengo cha TEHAMA kwa kukipatia watumishi na vitendea kazi. Katika mwaka 2013/2014, Wizara itajenga mfumo wa kompyuta wa kuhifadhi kumbukumbu na kufuatilia mzunguko wa majalada; na kuendelea kuboresha tovuti ya Wizara kwa lengo la kuwawezesha wadau kupata taarifa mbalimbali za sekta za mifugo na uvuvi.
Hifadhi ya Mazingira na Mabadiliko ya Tabianchi
93. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara kwa kushirikiana na Mamlaka ya Hali ya Hewa (TMA) imeendelea kutoa taarifa kwa wafugaji na wavuvi kuhusu upatikanaji wa maji na malisho; na hali ya bahari na maziwa na kutoa maelekezo stahiki. Pia, Wizara kwa kushirikiana na Mradi wa Taifa wa Biogesi, imebainisha maeneo yatakayojengwa mitambo ya mfano ya biogesi inayozingatia hali ya ukame katika mazingira ya ufugaji wa asili katika Wilaya za Arusha, Babati, Longido, Monduli, Hanang, Mbulu, Korogwe, Handeni, Dodoma, Kongwa, Bahi, Kondoa, Singida, Manyoni, Mwanga, Same na Arumeru. Vilevile, wadau 126 kutoka kwenye vikundi vya wavuvi wa Wilaya za Muheza, Bagamoyo, Mkinga na Rufiji wamehamasishwa kutumia teknolojia ya kukausha samaki kwa nishati ya jua. Aidha, Wizara imeendelea kuhimiza sekta binafsi kuwekeza katika matumizi ya boti za fibre glass ili kupunguza ukataji wa miti kwa ajili ya kutengeneza mitumbwi.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara itaendelea kutekeleza mfumo wa utoaji tahadhari kuhusu mabadiliko ya tabianchi kwa wafugaji na wavuvi na kuhamasisha matumizi ya teknolojia zinazozingatia hifadhi ya mazingira na matumizi ya nishati mbadala.
3.11 MAADHIMISHO NA MAKONGAMANO MUHIMU KATIKA SEKTA ZA MIFUGO NA UVUVI
94. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2012/2013, Wizara imeendelea kuandaa na kushiriki katika maadhimisho na makongamano mbalimbali ya Kitaifa na Kimataifa yakiwemo:-
(i) Siku ya Chakula Duniani ambayo huadhimishwa tarehe 16 Oktoba kila mwaka. Katika mwaka 2012 maadhimisho na sherehe hizo zilifanyika katika Wilaya ya Kigoma yakiwa na kauli mbiu ya „„Ushirika katika Kilimo”;
(ii) Siku ya Mvuvi Duniani ambayo huadhimishwa tarehe 21 Novemba kila mwaka. Katika mwaka 2012 maadhimisho na sherehe hizo zilifanyika katika Wilaya ya Lindi yakiwa na kauli mbiu ya „„Matumizi ya teknolojia sahihi katika uvuvi na ukuzaji wa viumbe kwenye maji, kuongeza uzalishaji, lishe, kipato na kupunguza kasi ya uvuvi kwenye maji ya asili”;
(iii) Maadhimisho ya Nanenane hufanyika tarehe 8 Agosti kila mwaka. Katika mwaka 2012 maadhimisho hayo yalifanyika Dodoma yakiwa na kaulimbiu ya ‟‟KILIMO KWANZA - Zalisha Kisayansi na Kiteknolojia Kukidhi Mahitaji ya Ongezeko la Idadi ya Watu”;
(iv) Siku ya Kichaa cha Mbwa Duniani ambayo iliadhimishwa kitaifa katika Manispaa ya Temeke tarehe 28 Septemba, 2012. Kaulimbiu ilikuwa ni Tushirikiane Kufanya Ugonjwa wa Kichaa cha Mbwa kuwa Historia;
(v) Siku ya Wanyama Duniani ambayo iliyoadhimishwa tarehe 4 Oktoba, 2012 Kitunda, Dar es Salaam na kaulimbiu ilikuwa Tuwapende na Kuwathamini Wanyama Wetu;
(vi) Siku ya Veterinari Duniani iliyoadhimishwa tarehe 27 Aprili, 2013 ilikuwa na kauli mbiu “Chanja ili kulinda na kuzuia‟‟;
(vii) Siku ya Maziwa Shuleni Duniani ilifanyika Mkoani Njombe tarehe 26 Septemba, 2012 ikiwa na kauli mbiu “Maziwa kwa Mtoto ni Afya na Chachu ya Mahudhurio‟‟;
(viii) Wiki ya Uhamasishaji Unywaji wa Maziwa Duniani iliyoadhimishwa tarehe 29 Mei -1 Juni, 2013 katika Manispaa ya Songea ambapo kauli mbiu ilikuwa ni „Fuga Ng‟ombe wa Maziwa Boresha Kipato na Lishe‟;
(ix) Mkutano wa mwaka wa Wataalam wa Uzalishaji Mifugo (Tanzania Society of Animal Production) uliofanyika tarehe 23 - 26 Oktoba 2012 katika Jiji la Arusha. Maudhui ya mkutano huo yalikuwa “Teknolojia Mpya za Kuongeza Tija Uzalishaji wa Mifugo na Uvuvi ili Kufikia Malengo ya Milenia”; na
(x) Mkutano wa mwaka wa Madaktari wa Mifugo (Tanzania Veterinary Association Scientific Conference) uliofanyika tarehe 11-13 Desemba, 2012 katika Jiji la Arusha. Maudhui ya mkutano yalikuwa ni “Mchango wa Taaluma ya Veterinari katika Kuboresha Afya ya Jamii”.
Katika mwaka 2013/2014, Wizara kwa kushirikiana na wadau mbalimbali itaendelea kuandaa na kushiriki katika maadhimisho na makongamano hayo.
4.0 SHUKRANI
95. Mheshimiwa Spika, kabla ya kuhitimisha hotuba yangu, napenda kuchukua fursa hii kuwashukuru wale wote waliochangia kwa namna moja au nyingine katika kuiwezesha Wizara yangu kufanikisha majukumu yake. Napenda kuzitambua na kuzishukuru nchi za Jumuiya ya Afrika Mashariki (EAC), Jumuiya ya Maendeleo ya Nchi za Kusini mwa Afrika (SADC), Umoja wa Nchi za Ulaya (EU), Serikali za Australia, Austria, Brazil, Canada, Jamhuri ya Czech, Hispania, Iceland, Ireland, Japan, Jamhuri ya Watu wa China, Israel, Korea Kusini, Marekani, Misri, Norway, Poland, Sweden, Ubelgiji, Ufaransa, Uholanzi, Uingereza, Ujerumani na Uswisi pamoja na mashirika ya Umoja wa Mataifa ya FAO, IAEA, UNICEF, UNDP, UNIDO na WHO na mifuko ya kimataifa ya GEF na IFAD kwa kuchangia katika maendeleo ya sekta za mifugo na uvuvi.
96. Mheshimiwa Spika, vilevile, nazishukuru taasisi za kimataifa ambazo ni pamoja na Benki ya Dunia, Benki ya Maendeleo ya Afrika;
Shirika la Kimataifa la Ushirikiano la Japan (JICA), Shirika la Kimataifa la Ushirikiano la Jamhuri ya Korea (KOICA), Shirika la Misaada la Ireland (Irish Aid), Shirika la Misaada la Marekani (USAID), Shirika la Misaada la Australia (AUSAID), Idara ya Maendeleo ya Kimataifa ya Uingereza (DfID), Taasisi ya Rasilimali za Wanyama ya Umoja wa Afrika (AU/IBAR), Shirika la Afya ya Wanyama Duniani (OIE), Shirika la Maendeleo la Uswisi (SDC), Shirika la Ushirikiano la Ujerumani (GTZ), United Nations University (UNU), Shirika la Maendeleo la Denmark (DANIDA) na Shirika la Kimataifa la Maendeleo la Sweden (SIDA) kwa michango yao katika kuendeleza sekta za mifugo na uvuvi. Pia, nayashukuru Mashirika na Taasisi za hiari za Bill and Melinda Gates Foundation, Association for Agricultural Research in East and Central Africa (ASARECA), The New Partnership for African‟s Development (NEPAD), International Livestock Research Institute (ILRI), World Wide Fund for Nature (WWF), Indian Ocean Commission (IOC), South West Indian Ocean Fisheries Commission (SWIOFC), Heifer Project Tanzania (HPT), Overseas Fisheries Co-operation Foundation of Japan (OFCF), Vetaid, Care International, OXFAM, Welcome Trust, World Vision, FARM Africa, Land O‟ Lakes, Building Resources Across Communities (BRAC), World Society for Protection of Animals (WSPA), Global Alliance for Livestock and Veterinary Medicine (GALVmed), Institute for Security Studies (ISS-Africa), International Land Coalition (ILC), British Gas International, Sea Sense, Indian Ocean Tuna Commission (IOTC), International Whaling Commission (IWC), SmartFish na Marine Stewardship Council (MSC).
97. Mheshimiwa Spika, napenda kutoa shukrani zangu za pekee kwa wananchi wote, hususan wafugaji, wavuvi na wadau wengine kwa michango yao katika kuendeleza sekta za mifugo na uvuvi nchini. Nachukua nafasi hii kuwaomba waendelee kushirikiana nasi katika kuendeleza sekta za mifugo na uvuvi nchini.
98. Mheshimiwa Spika, naomba nimalizie kuwashukuru kwa dhati Mhe. Benedict Ole Nangoro, Mbunge wa Jimbo la Kiteto na Naibu Waziri wa Maendeleo ya Mifugo na Uvuvi kwa msaada wake wa karibu katika kusimamia kazi za Wizara. Aidha, napenda pia nitoe shukurani zangu kwa Katibu Mkuu Dkt. Charles Nyamrunda, Naibu Katibu Mkuu Dkt. Yohana Budeba, Wakuu wa Idara na Vitengo, Taasisi na watumishi wote wa Wizara kwa ushirikiano wao katika kutekeleza majukumu tuliyopewa na Taifa na kufanikisha maandalizi ya bajeti hii. Vilevile, napenda kuwashukuru wananchi wa Jimbo la Same Magharibi kwa ushirikiano wao wanaoendelea kunipa na kuniwezesha kutekeleza majukumu yangu. Pia, naishukuru familia yangu kwa kuendelea kunitia moyo ninapotekeleza majukumu ya kitaifa.
5.0 BAJETI KWA MWAKA WA FEDHA 2013/2014
99. Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa fedha wa 2013/2014, Wizara inaomba Bunge lako Tukufu likubali kupitisha Makadirio ya Matumizi ya Wizara ya Maendeleo ya Mifugo na Uvuvi ya jumla ya shilingi 47,180,225,000.00 kama ifuatavyo:-
(i) Shilingi 38,206,909,000.00 ni kwa ajili ya Matumizi ya Kawaida. Kati ya hizo, shilingi 16,339,267,000.00 ni kwa ajili ya mishahara ya watumishi (PE); na shilingi 21,867,642,000.00 ni kwa ajili ya Matumizi Mengine (OC); na
(ii) Shilingi 8,973,316,000.00 ni kwa ajili ya kutekeleza miradi ya maendeleo. Kati ya hizo, shilingi 3,488,270,000.00 ni fedha za ndani na shilingi 5,485,046,000.00 ni fedha za nje.
100. Mheshimiwa Spika, naomba tena nitoe shukurani zangu za dhati kwako na kwa Waheshimiwa Wabunge kwa kunisikiliza. Hotuba hii pia inapatikana katika Tovuti ya Wizara kwa anuani: www.mifugouvuvi.go.tz.
101. Mheshimiwa Spika, pamoja na hotuba hii nimeambatanisha Randama ya Mpango na Bajeti ya Wizara kwa mwaka 2013/2014.
102. Mheshimiwa Spika, naomba kutoa hoja.
6.0 VIFUPISHO NA MAJEDWALI
6.1 Vifupisho
AfDB
African Development Bank
ASARECA
Association for Strengthening Agricultural Research in East and Central Africa
ASDP
Agricultural Sector Development Programme
ARIS
Animal Resource Information System
AU AUSAID
African Union Australia Government Aid
B&M
Bill and Melinda Gates Foundation
BMUs
Beach Management Units
BRAC
Building Resources Across Communities
CBPP
Contagious Bovine Pleuropneumonia
COSTECH
Commission for Science and Technology
CHAWAKAZI
Chama cha Wafugaji Kanda ya Ziwa
DADPs
District Agriculture Development plans
DANIDA
Danish International Development Agency
DfID
Department of International Development
DSFA
Deep Sea Fishing Authority
EAAPP
East African Agricultural Productivity Project
EAC
East African Community
EADD2
East African Dairy Development Project
EEZ
Exclusive Economic Zone
EU
Europian Union
FADs
Fish Aggregating Devices
FMD
Foot and Mouth Disease
FAO
Food and Agriculture Organization
FP
Fowl Pox
GALVmed
Global Alliance for Livestock and Veterinary medicine
GEF
Global Environment Fund
GTZ
German Technical Cooperation
HIT
Heifer International Tanzania
HPAI
Highly Pathogenic Avian Influenza
IAEA
International Atomic Energy Agency
IBAR
Interafrican Bureau for Animal Resources
IFAD
International Fund for Agricultural Development
ILC
International Law Commision
ILRI
International Livestock Research Institute
IOC
Indian Ocean Commision
IOTC
Indian Ocean Tuna Commission
ISS
Institute for Security Studies
IWC
International Whaling Commission
JICA
Japan International Cooperation Agency
KOICA
Korea International Cooperation Agency
LVEMP
Lake Victoria Environmental Management Project Eastern and Central Africa
LVFO
Lake Victoria Fisheries Organization
MKUKUTA
Mkakati wa Kukuza Uchumi na Kupunguza Umaskini Tanzania
MPRU
Marine Parks and Reserves Unit
34
MSC
Mediterranean Shipping Company
NAIC
National Artificial Insermination Centre
NARCO
National Ranching Company
NIMR
National Institute of Medical Research
OFCF
Overseas Fisheries Co- operation Foundation of Japan
OIE
Office Internationale des Epizooties
OPRAS
Mfumo wa Upimaji wa Utendaji kazi wa Wazi
OXFAM
Oxford Committee for Famine Relief
PATTEC
Pan African Tsetse and Trypanosomiasis Eradication Campaign
RAAWU
Researchers, Academicians and Allied Workers Union
RVF
Rift Valley Fever
SABS
South African Bureau of Standards
SACCOs
Savings and credit cooperatives Organizations
SADC
Southern Africa Development Cooperation
SDC
Swiss Agency for Development and Cooperation
SIDA
Swedish International Development Cooperation Agency
SHIMIWI
Shirikisho la Michezo, Wizara na Idara na Serikali
SOP
Standard Operating Procedures
SWIOFP
South West Indian Ocean Fisheries Project
TAFIRI
Tanzania Fisheries Research Institute
TALIRI
Tanzania Livestock Research Institute
TALIMETA
Tanzania Livestock and Meat Trade Association
TANLITS
Tanzania Livestock Identification and Tracebility System
TAMEPA
Tanzania Meat Processors Association
TAVEPA
Tanzania Veterinary Para- professional Association
TEHAMA
Teknolojia ya Habari na Mawasiliano
TIC
Tanzania Investment Centre
TRA
Tanzania Revenue Authority
TSAP
Tanzania Society of Animal Production
TSED
Tanzania Socio-Economic Database
TUGHE
Tanzania Union of Government and Health Employees
TVA
Tanzania Veterinary Association
TVLA
Tanzania Veterinary Laboratory Agency
UKIMWI
Upungufu wa Kinga Mwilini
UNDP
United Nation Development Programme
UNICEF
United Nation Children‟s Fund
UNIDO
United Nations Industrial Development Organization
UNU
United Nations University
USAID
United State Agency for International Development
VVU
Virusi vya UKIMWI
WHO
World Health Organization
WSPA
World Society for the Protection of Animals
WWF
World Wild Fund for Nature
ZARDEF
Zonal Agricultural Research, Development and Extension Fund
35
6.2 Majedwali
Jedwali Na. 1: Uzalishaji wa Mazao yatokanayo na Mifugo kuanzia 2007/2008 hadi 2012/2013
Aina ya Zao
MWAKA
2007/08
2008/09
2009/10
2010/11
2011/12
2012/13
Uzalishaji Maziwa ('000' lita)
Ng‟ombe wa Asili
980,000
1,012,436
997,261
1,135,422
1,255,938
1,297,775
Ng‟ombe wa Kisasa
520,000
591,690
652,596
608,800
597,161
623,865
Jumla
1,500,000
1,604,126
1,649,857
1,738,683
1,853,099
1,921,640
Uzalishaji wa Nyama (Tani)
N‟gombe
218,976
225,178
243,943
262,606
289,835
299,581
Mbuzi/Kondoo
81,173
82,884
86,634
103,709
111,106
115,652
Nguruwe
33,307
36,000
38,180
43,647
47,246
50,814
Kuku
77,250
78,168
80,916
93,534
84,524
87,408
Jumla
410,706
422,230
449,673
503,496
532,711
553,455
Uzalishaji Mayai ('000')
Mayai
2,690,000
2,806,350
2,917,875
3,339,566
3,494,584
3,725,200
Jedwali Na.2 Viwanda vya Kusindika Maziwa Mwaka 2012/2013
Na. Mkoa Kiwanda Uwezo (Lita kwa siku) Usindikaji kwa sasa (Lita kwa siku) % ya matumizi ya uwezo wa kiwanda
1.
Dar es Salaam
Azam Dairy
3,000
2,000
67
Tommy Dairy
15,000
-
-
Profate Dairy Investment
2,000
400
20
Manow Dairy
1,000
300
30
Tan Dairies
15,000
6,000
40
2.
Pwani
Chawakimu Cooperative
1,000
500
50
Mother Dairy Ltd (Rufiji)
1,000
500
50
SADO Farm Dairy
1,000
500
50
3.
Tanga
Tanga Fresh Ltd
50,000
40,000
80
Ammy Brothers Ltd
2,000
1,000
50
Irente Farm
1,000
500
50
Montensory Sister‟s
1,000
300
30
4.
Arusha
Northern Creameries
45,000
4,500
10
International Dairy Products
5,000
3,000
60
Mountain Green Dairy
1,500
750
50
Agape Dairy group
500
200
40
Jitume Dairy group
300
150
50
Idafaso Dairy group
300
100
33
Inuka Dairy group
300
500
167
Arusha Dairy Company
5,000
2,500
50
Kijimo Dairy Cooperative
1,000
300
30
Ayalabe Dairy cooperative Society
1,500
300
20
Longido (Engiteng)
500
400
80
5.
Manyara
Terrat (Engiteng)
500
250
50
Orkesumet (Engiteng)
500
400
80
Naberera (Engiteng)
1,000
450
45
6.
Kilimanjaro
Nronga Women
8,000
900
11
West Kilimanjaro
2,000
1,000
50
Mboreni Women
1,000
300
30
Marukeni
1,000
450
45
36
Na. Mkoa Kiwanda Uwezo (Lita kwa siku) Usindikaji kwa sasa (Lita kwa siku) % ya matumizi ya uwezo wa kiwanda
Ng'uni Women
1,000
350
35
Kalali Women
1,000
550
55
Same (Engiteng)
500
300
60
Fukeni Mini Dairies
3,000
1,800
60
Kilimanjaro Creameries
15,000
2,500
17
Kondiki Small Scale Dairy
4,000
1,000
25
7.
Mara
Musoma Dairy
120,000
30,000
25
Victoria Maziwa Mara
1,500
1,000
67
Baraki Sisters
3,000
2,100
70
Nyuki Dairy
1,000
500
50
Mara Milk
15,000
8,000
53
AFRI Milk
500
200
40
8.
Njombe
CEFA Njombe
6,000
3,800
63
9.
Mwanza
Mwanza Mini Dairy
3,000
500
17
Tukwamuane Dairy
500
200
40
Mother Dairy Ltd (Mwanza)
1,000
500
50
10.
Kagera
Kagera Milk (KADEFA)
3,000
400
13
Kyaka Milk Plant
1,000
450
45
Bukoba Market Milk Bar
500
300
60
Bukoba Market Milk Bar Soko Kuu
500
300
60
Mutungi Milk Bar
800
200
25
Salari Milk Bar
800
200
25
Kashai Milk Bar
800
200
25
Del Food
1,000
300
30
Kikulula Milk Processing Plant
1,000
500
50
Kayanga Milk Processing Plant
1,000
300
30
MUVIWANYA
1,000
350
35
11.
Morogoro
SUA
3,000
200
7
Shambani Graduates
4,000
1,000
25
12.
Tabora
Uhai Mazingira (Sikonge)
100
50
50
New Tabora Dairies
16,000
300
2
13.
Iringa
ASAS Dairy
12,000
6,000
50
14.
Mbeya
Mbeya Maziwa
1,000
600
60
Ushirika wa maziwa wa Vwawa
2,000
1,200
60
15.
Dodoma
Gondi Foods
600
200
33
16.
Singida
Singidani Dairy
500
200
40
17.
Lindi
Narunyu Sisters
500
300
60
Idadi ya Viwanda
67
395,000
135,300
34
Jedwali Na. 3: Mifugo iliyonenepeshwa mwaka 2010/2011 – 2012/2013
Mkoa/Shamba
2010/2011
2011/2012
2012/13
Mwanza
20,000
26,800
32,900
Shinyanga
24,000
32,000
39,300
Kagera
2,000
2,846
3,350
Tabora
2,000
2,580
3,100
Singida
1,600
2,146
2,600
Dodoma
2,000
2,775
3,400
Arusha
4,000
5,360
6,500
Manyara
2,400
3,216
3,900
Rukwa (SAAFI)
480
729
800
Iringa (Mark Taylor Farm)
220
290
350
Ranchi za NARCO
40,000
53,500
65,800
Jumla
98,700
132,246
162,000
37
Jedwali Na. 4: Maeneo yaliyohakikiwa baada ya kutengwa kwa ajili ya ufugaji
Na. Mkoa Wilaya Idadi ya Vijiji Vilivyopimwa Malisho (Ha)
1.
Arusha
Arusha
4
3,109.40
Karatu
1
852.71
Monduli
3
12,537.16
2.
Dodoma
Dodoma (V)
1
7,701.57
Chamwino
2
15,964.63
Kondoa
4
101.55
Kongwa
2
2,767.20
3.
Geita
Geita
1
57.45
4.
Iringa
Iringa (V)
9
6,716.36
Kilolo
3
1,162.51
Ludewa
3
809.80
Mufindi
3
7,238.97
Njombe
2
4,961.87
5.
Kagera
Bihalamulo
4
7,284.69
Bukoba (V)
4
386.12
Karagwe
2
4,807.51
Missenyi
2
4,653.25
Muleba
8
10,095.59
Ngara
2
2,013.48
6.
Katavi
Mpanda
13
11,829.40
7.
Kigoma
Kigoma (V)
24
12,236.75
8.
Lindi
Kilwa
21
52,867.74
Lindi (V)
3
4,076.10
Liwale
9
115,028.60
Nachingwea
15
32,178.51
Ruangwa
2
146.26
9.
Manyara
Babati
20
20,602.10
Kiteto
2
444.50
10.
Mara
Bunda
4
13,872.97
Musoma (V)
3
8,157.39
Serengeti
4
1,474.58
11.
Mbeya
Chunya
18
361,763.79
Ileje
3
16,678.89
Mbarali
12
28,291.13
Mbeya (V)
3
6,611.00
12.
Morogoro
Kilombero
25
78,754.30
Kilosa
3
2,751.60
Morogoro(V)
25 54,529.55
Ulanga
12
19,854.96
13.
Mwanza
Misungwi
1
706.52
14.
Mtwara
Mtwara
5
5,202.57
Nanyumbu
4
2,532.68
Tandahimba
2
1,298.89
Masasi
3
9,096.88
15.
Pwani
Bagamoyo
22
67,167.06
Kisarawe
18
29,844.99
Mafia
5
580.66
38
Na. Mkoa Wilaya Idadi ya Vijiji Vilivyopimwa Malisho (Ha)
Mkuranga
9
7,679.11
Rufiji
23
39,607.69
16.
Rukwa
Nkasi
2
1,736.22
Mpanda
14
22,207.38
Sumbawanga
1
1,331.65
17.
Ruvuma
Mbinga
6
6,608.02
Namtumbo
21
23,637.47
Tunduru
4
3,080.30
18.
Simiyu
Bariadi
5
10,944.64
Meatu
6
11,092.67
19
Singida
Manyoni
3
8,045.76
Singida (v)
2
1,087.00
Kiomboi
1
2,664.10
20.
Tabora
Sikonge
2
1,828.14
Urambo
3
3,281.48
Uyui
1
3,645.00
21.
Tanga
Handeni
12
25,849.53
Kilindi
5
10,624.49
Mkinga
12
40,365.18
Muheza
3
4,963.30
Pangani
2
1,610.06
Tanga (V)
1
320.50
JUMLA
69
479
1,284,011.88
Chanzo: Tume ya Taifa ya Matumizi ya Ardhi, 2013.
Jedwali Na 5: Uzalishaji Hei katika Mashamba ya Serikali mwaka 2012/2013
Na Shamba Eneo lililolimwa (Ha) Hei iliyozalishwa (Marobota)
1.
Langwira
25
12,500
2.
LMU- Mabuki
8
13,500
3.
LMU- Sao Hill
25
15,420
4.
LMU-Mvumoni
8
11,000
5.
LRC- Tanga
15
18,550
6.
PRC- Kongwa
32
69,200
7.
Vikuge
75
171,557
8.
Kizota
5
50
9.
Mpwapwa
120
62,680
10.
Uyole
27
16,000
11.
West Kilimanjaro
36
15,154
12.
Magereza Farm Bagamoyo
270
92,000
Jumla
646
497,611
39
Jedwali Na. 6. Miradi ya Maji kwa Mifugo Iliyotengewa Fedha Kupitia DADPs mwaka 2012/2013
Mkoa
Halmashauri
Eneo la Mradi
Aina ya Mradi
Fungu la Fedha
Kiasi cha Fedha (Tshs)
Arusha
Meru DC
NAFCO
Lambo jipya
DADG – Top Up
45,000,000
Donyo
Lambo jipya
DADG – Top Up
35,000,000
Mbuyuni
Ukarabati wa Lambo
DADG – Basic
36,301,000
Iringa
Iringa DC
Nyakavangala
Lambo jipya
DADG – Top Up
44,100,000
Geita
Geita DC
Shabaka
Ukarabati wa Lambo
DADG – Top Up
30,000,000
Tanga
Muheza DC
Kigongomawe
Lambo jipya
DADG – Top Up
29,893,000
Tanga CC
Mleni
Lambo jipya
DADG – Top Up
46,157,000
Manyara
Mbulu DC
Dongobesh
Lambo jipya na Umwagiliaji
DIDF
281,500,000
Hanang DC
Dirma
Uchimbaji wa Kisima
DADG – Top Up
50,334,000
Babati DC
Mwinkants
Lambo jipya
DADG – Top Up
40,000,000
Simanjiro DC
Komolo
Lambo jipya
DADG – Top Up
18,529,000
Loirbosiret
Ukarabati wa Malambo 2
DADG – Top Up
9,000,000
Kiteto DC
Ngipa Sunya Olgirra
Malambo mapya 3
DADG – Top Up
30,000,000
E/Sidan
Lambo jipya
DADG – Top Up
88,473,130
Mara
Bunda DC
Bulendabufwe Kamkenga Karukekere
Ukarabati wa Malambo 3
Own sources
23,752,000
Migungani
Chanzo cha maji kwa josho
Own sources
4,487,000
Muranda
Ukarabati wa Kisima
Own sources
8,300,000
Mwiruruma
Uchimbaji wa Kisima
Own sources
8,000,000
Ragata
Lambo jipya
Own sources
8,000,000
Tiring‟ati
Ukarabati wa chanzo cha josho
Own sources
3,584,000
Serengeti DC
Ngarawani
Lambo jipya
DADG – Top Up
30,000,000
Musoma DC
Kitaramanka
Uchimbaji wa Kisima
DADG – Top Up
37,770,000
Mbeya
Mbarali DC
Kapyo Ipatagwa Motombaya
Ukarabati wa mabirika ya kunyea mifugo
DADG – Top Up
21,674,000
Mbarali DC
Matebete
Ukarabati wa Lambo
DADG – Top Up
25,000,000
Mbozi DC
Kasanu
Lambo jipya
DADG – Top Up
80,000,000
Ivuna
Lambo jipya
DADG – Top Up
80,000,000
Ileje DC
Mbebe Ikumbilo
Mabirika ya kunyea mifugo 2
DADG – Basic
7,840,000
40
Mkoa
Halmashauri
Eneo la Mradi
Aina ya Mradi
Fungu la Fedha
Kiasi cha Fedha (Tshs)
Chunya DC
Bitimanyanga
Uchimbaji wa Kisima na pampu ya upepo
DADG – Basic
32,675,000
Mwanza
Kwimba DC
Bupamwa
Lambo jipya
DADG – Top Up
43,969,000
Kimiza
Ukarabati wa kisima cha maji
DADG – Top Up
8,890,000
Sengerema DC
Igaka
Lambo jipya
DADG – Top Up
20,000,000
Butonga
Lambo jipya
DADG – Basic
15,000,000
Rukwa
Sumbawanga DC
Kilyamatunda
Lambo jipya na birika la kunyea mifugo
DADG – Top Up
45,000,000
Simiyu
Bariadi DC
Sunzula
Ukarabati wa Lambo
DADG – Basic
35,779,000
Gambosi
Uchimbaji wa Kisima 1
DADG – Basic
18,200,000
Shinyanga
Kishapu DC
Lunguya
Lambo jipya
DADG – Top Up
36,769,000
Bulekela Mwamanota
Mabirika ya kunyea mifugo 2
Own sources
37,500,000
Mwaweja Bulimba Bugoro Miyuguyu
Malambo mapya 4
DADG – Top Up
147,080,000
Jumla ya Fedha
.
1,563,556,130
Chanzo: Ofisi ya Waziri Mkuu - TAMISEMI, 2013
Jedwali Na. 7: Majosho Yaliyokarabatiwa na Kujengwa na DADPs/DASIP 2012/2013
Na.
Mkoa
Halmashauri
Ukarabati
Ujenzi
Gharama za Ukarabati
Gharama za Ujenzi
1.
Arusha
Ngorongoro
1
1
20,000,000
40,000,000
Arusha DC
0
1
40,000,000
0
2.
Iringa
Mufindi
2
0
26,900,000
0
3.
Kagera
Ngara
1
0
8,132,000
0
4.
Lindi
Kilwa
1
0
5,380,000
0
5.
Mara
Bunda
2
4
8,071,000
57,024,000
Tarime
0
2
0
32,000,000
Rorya
6
0
17,901,000
0
6.
Mbeya
Chunya
1
0
3,330,000
0
7.
Mwanza
Sengerema
0
1
0
16,826,000
Kwimba
1
0
10,668,000
0
8.
Katavi
Mpanda
0
1
0
25,000,000
9.
Rukwa
Sumbawanga
0
1
0
55,680,000
Nkasi
0
1
0
40,409,000
10.
Ruvuma
Namtumbo
2
0
5,162,000
0
11.
Simiyu
Maswa
1
0
25,534,000
0
12.
Singida
Manyoni
1
0
12,000,000
0
13.
Geita
Bukombe
0
2
0
51,879,000
14.
Tanga
Tanga jiji
1
0
12,563,000
0
Jumla
20
14
195,641,000
318,818,000
41
Jumla Kuu
34
514,459,000
Chanzo: Ofisi ya Waziri Mkuu - TAMISEMI, 2013
Jedwali Na. 8: Hali ya Nguvu ya Uvuvi na Uvunaji wa Samaki mwaka 2011/2012 hadi 2012/2013
Maji
Idadi ya wavuvi
Vyombo vya uvuvi
Uzito (Tani)
Makisio ya Uvuvi na Thamani (Tshs'000)
2011/12
2012/13
2011/12
2012/13
2011/12
2012/13
2011/12
2012/13
Ziwa Victoria
95,303
101,250
26,983
28,470
240,256
238,366
872,822,786
876,855,291
Ziwa Tanganyika
26,612
26,612
11,506
11,506
31,568
59,395
101,018,955
190,062,720
Ziwa Nyasa
5,550
5,550
2,632
2,632
11,305
10,890
35,044,470
39,959,000
Ziwa Rukwa
1,676
3,428
1,032
1,786
4,196
3,965
13,428,174
12,687,168
Bwawa la Mtera
2,487
2,487
1,586
1,586
744
990
2,380,026
6,091,301
Nyumba ya Mungu
3,466
786
1,167
502
993
251
3,375,884
251,000
Maji Mengine
6,112
6,307
2,729
2,839
1,412
1,088
3,812,961
3,443,444
Uvuvi mdogo Baharini
36,321
36,321
7,664
7,664
50,592
50,079
166,954,953
177,781,799
Jumla Kuu
177,527
182,741
55,299
56,985
341,066
365,023
1,198,838,208
1,307,131,724
Jedwali Na. 9: Uuzaji wa samaki na mazao ya uvuvi nje ya nchi mwaka 2012/2013
Zao
Uzito (Tani)
Samaki Hai
Thamani (US $)
Thamani (Tshs)
Ushuru (Tshs)
Aquarium Fish / L.Nyasa
4,802
17,297.26
28,189,930.28
2,186,737.07
Aquarium Fish /L.Vict.
100
997.26
1,575,671.23
111,986.30
Aquarium Fish / L.Tang.
40,648
154,487.83
243,696,910.26
28,475,759.15
Dried Fish Heads/NP
87.0
12,750.00
19,866,597.84
3,389,000.00
Dried Clarias/L.Tang.
0.3
801.00
1,318,275.00
13,000.00
Dried Clarias/ L.Vict.
1.4
4,260.00
6,986,400.00
20,000.00
Dried Dagaa/L.Rukwa
12.2
36,573.00
59,550,183.00
489,000.00
Dried Dagaa/L.Tang.
1,143.2
2,434,965.40
3,844,125,457.69
107,582,557.00
Dried Dagaa/L.Vict.
7,729.8
5,874,665.79
9,192,645,014.68
522,045,178.95
Dried Dagaa/marine
385.4
419,169.92
675,247,167.03
19,867,040.43
Dried Dagaa/L.Nyasa
35.4
38,394.25
49,048,217.90
2,487,015.00
Dried Fish Maws
204.7
4,036,993.75
6,304,527,096.33
93,963,999.89
Dried Fish Offcuts
126.0
32,625.00
50,938,949.35
9,834,170.00
Dried Fish /Kayabo
35.7
85,427.77
144,943,419.20
9,913,447.00
Dried Fish/ L.Tang.
183.6
528,967.53
818,159,407.60
44,022,000.00
Dried Furu/ L. Vict.
454.0
457,792.39
579,277,640.90
18,236,650.00
Dry salted Perege/L.Rukwa
384.8
1,000,567.42
1,669,854,227.00
14,000,360.00
Dried Dagaa/L.Rukwa.
0.1
363.00
593,868.00
5,000.00
Dried Perege/L.Vict.
0.7
2,028.00
2,111,148.00
151,700.00
Dried Perege/Mtera dam
3.1
9,216.00
9,293,656.00
874,700.00
Dried Uduvi/ marine
0.3
561.24
900,000.00
22,500.00
Fish Frames
2,592.5
814,444.60
1,267,639,569.47
39,241,866.50
Fish Meal
300.0
58,882.40
91,740,106.20
8,992,712.00
Fresh Fish Fillets
8,789.3
40,449,228.09
62,984,385,586.80
1,700,473,402.11
Fresh Fish /L .Vict.
0.3
300.00
475,800.00
62,805.60
Fresh Fish Maws
12.8
199,326.00
305,536,158.13
3,899,662.00
42
Fresh Fish / L.Tang.
241.1
1,225,017.88
1,937,419,959.40
45,213,997.00
Fresh G&G Fish
417.1
1,892,709.75
2,950,119,370.17
86,237,068.12
Frozen Lobster/ w
10.5
102,934.42
161,030,327.82
7,027,205.31
Frozen Lobster /Tails
1.6
12,750.09
19,795,292.05
1,045,768.62
Frozen Octopus
1,095.2
5,138,395.98
8,090,458,214.26
418,289,014.89
Frozen Cuttle fish
12.6
20,919.50
32,725,744.00
72,552,911.77
Frozen Prawns/ farmed
116.7
610,347.86
966,382,454.48
6,111,474.00
Frozen Prawns/ wild
146.2
837,885.40
1,327,346,710.05
64,376,245.50
Frozen Prawns /PUD
3.4
16,189.50
26,187,213.00
10,992,465.00
Frozen Squids
28.8
139,813.02
218,422,560.46
12,706,574.69
Frozen Crabs
12.5
253.30
464,045.22
106,531,407.07
Frozen Fish Fillets
12,730.7
65,990,424.90
102,959,069,053.07
2,435,290,648.85
Frozen Fish Off cuts
776.0
438,342.05
626,521,675.39
63,745,268.10
Frozen Fish Belly flaps
5.0
1,000.00
1,549,184.00
580,900.00
Frozen Fish Chests
256.1
141,411.00
215,336,289.73
30,226,815.01
Frozen Fish Heads/NP
197.5
29,625.00
46,091,435.06
7,682,400.00
Frozen Fish Maws
1,292.2
21,321,904.82
33,313,918,778.38
234,885,905.86
Frozen Fish/marine
67.0
114,526.13
180,692,571.92
11,449,746.73
Frozen H & G Fish
1,128.2
5,683,747.90
8,866,829,576.45
238,886,754.05
Live Crabs
248.2
1,641,309.92
2,602,340,263.98
244,899,566.82
Live Lobster
60.9
1,220,308.09
1,929,272,307.90
85,296,000.75
Nile Perch Oil
0.2
18.61
30,000.00
4,200.00
Sea shell/ Cowries
61.7
27,632.00
43,712,625.00
4,879,420.00
Smoked Fish/L.Tang.
2.5
20,813.50
32,675,001.60
652,000.00
Jumla
41,394.3
45,550
163,299,365.50
254,901,017,111.31
6,819,926,007.14
Jedwali Na. 10: Uzalishaji wa vifaranga vya samaki mwaka 2012/2013
Maji Baridi - Perege
Na
Mzalishaji
Idadi
1
Kituo cha Kingolwira
1,052,620
2
Kituo cha Ruhila
127,617
3
Kituo cha Mtama
83,333
4
Faith Aquacultre Service - Kibamba Dar es Salaam
540,000
5
J & B Luhanga Fish Farm - Muleba
250,000
6
Montfort Agricultural Secondary School - Mbarali
12,000
6
Kikundi cha Simbo - Kigoma
1,050
Jumla
2,066,620
Maji Bahari - Kambamiti
1.
TANPESCA - Mafia
11,520,000
Jedwali Na. 11. Idadi ya Mabwawa ya Ufugaji Samaki mwaka 2012/2013
Na.
Wilaya
Idadi ya Mabwawa
Idadi ya Wafugaji
1
Ifakara
2
1
2
Ilala
23
10
3
Temeke
31
9
4
Kinondoni
23
16
5
Bagamoyo
16
5
6
Mkuranga
31
5
7
Kibaha
16
7
8
Morogoro
1
1
9
Mbarali
1
1
10
Kilosa
1
1
11
Iringa
25
1
12
Misungwi
42
229
13
Sengerema
9
9
43
Na.
Wilaya
Idadi ya Mabwawa
Idadi ya Wafugaji
14
Kwimba
19
11
15
Ukerewe
37
79
16
Ilemela
10
10
17
Nyamagana
22
6
18
Magu
42
20
19
Songea Manispaa
41
52
20
Igunga
10
25
21
Rufiji
10
3
22
Mpwapwa
32
32
23
Kigoma Manispaa
5
1
24
Nkasi
7
7
25
Lindi
3
12
26
Lindi Manispaa
4
2
27
Uyuwi
5
30
28
Nzega
4
4
29
Sikonge
10
10
30
Iramba
5
5
31
Karagwe
16
16
32
Biharamulo
8
8
33
Missenyi
11
11
34
Muleba
33
33
35
Bukoba
14
14
36
Ngara
5
5
37
Chato
10
5
Jumla
452
696
Jedwali Na. 12: Utekelezaji wa Mpango wa Unywaji Maziwa Shuleni mwaka 2012/2013
Mtekelezaji
Wafadhili
Idadi ya Shule
Idadi ya Wanafunzi
Ugawaji wa maziwa
Wilaya zinazohusika
Shambani graduate Ltd.
Wazazi na Norway Primary school
1
800
Mara mbili kwa wiki
Halmashauri ya Mji wa Mvomero
Kiwanda cha Arusha
Peach Software Ltd Co. (Australia)
3
3,542
Mara mbili kwa wiki
Halmashauri ya Mji wa Arusha
Kiwanda cha maziwa cha Fukeni
Msindikaji, Wazazi na Peach Software Ltd Co. (Australia)
5
11,444
Mara mbili kwa wiki
Halmashauri ya Mji wa Moshi
Ushirika wa Nronga Women Dairy Ushirika wa Kalali Women Dairy
Msindikaji, Wazazi na Peach Software Ltd Co. (Australia)
13
33,440
Mara mbili kwa wiki
Halmashauri ya Wilaya ya Hai
Kampuni ya Tanga Fresh Ltd
Processor and Parents
29
4,800
Mara mbili kwa wiki
Tanga Mjini
Kiwanda cha maziwa cha NJOLIFA
Msindikaji, Wazazi na CEFA (Italy)
58
26,843
Mara mbili kwa wiki
Njombe Mjini na vijijini
Halmashauri
Wasindikaji na
3
780
Mara mbili
Sengerema
44
Mtekelezaji
Wafadhili
Idadi ya Shule
Idadi ya Wanafunzi
Ugawaji wa maziwa
Wilaya zinazohusika
ya Wilaya ya Sengerema
Wazazi
kwa wiki
Halmashauri ya Wilaya ya Serengeti
Right to pay, Gromet Fund
27
13,600
Mara moja kwa wiki
Serengeti
Halmashauri ya Wilaya ya Musoma Mjini
Mara Milk na Wazazi
5
1,375
Mara mbili kwa wiki
Musoma Mjini
Jumla
144
66,528
Jedwali Na. 13: Viwanda vya Kuchakata Mazao ya Uvuvi mwaka 2012/2013
Na.
Mkoa
Jina la Kiwanda
Uwezo wa Kiwanda (tani kwa siku)
Hali ilivyo ssa
Uzalishaji kwa sasa (tani kwa siku)
% ya matumizi ya uwezo wa kiwanda
Aina ya Zao
1
Mwanza
Vic Fish Ltd
140
Kinafanya kazi
60
43
Nile Perch
2
Mwanza
Nile Perch Fisheries Ltd
100
Kinafanya kazi
70
70
3
Mwanza
Tanzania Fish Processors Ltd
120
Kinafanya kazi
80
67
4
Mwanza
Mwanza Fishing Industries Ltd
120
Kinafanya kazi
50
42
5
Mwanza
Omega Fish Ltd
70
Kinafanya kazi
10
14
6
Mara
Prime Catch (Exporters Ltd)
100
Kinafanya kazi
50
50
7
Mara
Musoma Fish Processors
60
Kinafanya kazi
35
58
8
Kagera
Kagera Fish Company Ltd
20
Kinafanya kazi
20
100
9
Kagera
Vic Fish Ltd
60
Kinafanya kazi
30
50
10
Mwanza
Tanzania Fisheries Development Co. Ltd.
Hakifanyikazi
11
Mwanza
Tan Perch Ltd
Hakifanyikazi
12
Rukwa
Migebuka Fisheries Ltd
2
Kinafanyakazi
1.3
65
Migebuka
13
Tanga
Sea Products Tanzania Ltd
6
Kinafanya kazi
1
17
Cephalopods & Crusteceans
14
DSM
Royal African Lobsters Tropical Ltd
3
Kinafanya kazi
1
33
15
DSM
Alphakrust Ltd
3
Kinafanya kazi
2
67
16
DSM
Bahari Foods Ltd
4
Kinafanya kazi
1
25
17
DSM
Asmara Trading
2
Kinafanya kazi
1.5
75
18
DSM
Siza Cold Storage
2
Kinafanya kazi
1.2
60
19
Pwani
Tanpesca Mafia Plant Ltd
20
Kinafanya kazi
10
50
20
DSM
Ab Marine
0.8
Kinafanya kazi
0.4
50
Live Lobsters & Crabs
21
DSM
Shiloh Sea Foods
0.7
Kinafanya kazi
0.2
29
22
DSM
E M Sea Foods
0.9
Kinafanya kazi
0.5
56
45
Na.
Mkoa
Jina la Kiwanda
Uwezo wa Kiwanda (tani kwa siku)
Hali ilivyo ssa
Uzalishaji kwa sasa (tani kwa siku)
% ya matumizi ya uwezo wa kiwanda
Aina ya Zao
23
DSM
Kassanda Enterprises Ltd
0.8
Kinafanya kazi
0.3
38
24
DSM
N.F Trading Co.Limited
0.7
Kinafanya kazi
0.3
43
25
DSM
Hesam Oceanic Sea Products
0.8
Kinafanya kazi
0.6
75
26
DSM
Masaki Sea Products
0.8
Kinafanya kazi
0.2
25
27
DSM
Eches Marine
0.5
Kinafanya kazi
0.2
40
28
DSM
Kn Enterprises
0.8
Kinafanya kazi
0.6
75
29
DSM
J.S Marine
0.7
Kinafanya kazi
0.6
86
30
DSM
Marine Food Products Ltd
1
Kinafanya kazi
0.7
70
31
DSM
Kayuyu Trading Co
1
Kinafanya kazi
0.5
50
32
DSM
Lim Trading Co.Ltd
1
Kinafanya kazi
0.8
80
33
DSM
Sasha Marine
0.9
Kinafanya kazi
0.7
78
34
DSM
Codex Seafoods
1.2
Kinafanya kazi
0.9
75
35
DSM
Iddom Ocean Products
0.7
Kinafanya kazi
0.5
71
36
DSM
Robert Pahali
0.6
Kinafanya kazi
0.3
50
37
DSM
Joseph Mpepo
0.5
Kinafanya kazi
0.2
40
38
DSM
Nyavita Aquarium Fish Exporters Ltd
4,000
Kinafanya kazi
3,500
88
Aquarium Fish
39
DSM
Tanzania Cichlids Co. Ltd
6,000
Kinafanya kazi
5,000
83
40
DSM
Tanganyika Sun Shine
3,000
Kinafanya kazi
1,800
60
41
DSM
Nunu M. Mwamba
3,500
Kinafanya kazi
3,400
97
42
DSM
Rift Valley Cichlids
3,000
Kinafanya kazi
2,600
87
43
DSM
Cichlid land
2,000
Kinafanya kazi
1,000
50
46
Kielelezo A: Ramani kuonyesha Mtawanyiko wa Mbung‟o Nchini
47
Mtambo wa hewa baridi ya Naitrojeni (Liquid Nitrogen) katika kituo cha uhumilishaji NAIC – Usa River Arusha. Mbuzi aina ya Newala ni mojawapo ya mbuzi wa asili wanaofanyiwa utafiti na uendelezaji wa kosafu. Mbuzi hawa wana sifa ya kuzaa mapacha. .
48
Shamba la Mbegu za Malisho Jamii ya Mikunde Kituo cha Utafiti wa Malisho, Mabuki Malisho yaliyohifadhiwa katika mfumo wa hei, Kongwa
49
Kilimo cha mwani kinapewa umuhimu
Mbuzi aina ya Malya ambao wana sifa ya kuzaa mapacha, kukua haraka, nyama nyingi na umbo kubwa
50
Matumbawe hai ambayo ni mazalia na maficho ya samaki Matumbawe yaliyoharibiwa kwa mabomu